'

Op dees pagina sjtaon de columns die ich sjreef veur t weekblaad Via Limburg. Jaomer genóg is dat blaad daomit gesjtop. De sjtökskes van 2020 en wiejer sjtaon op 't nuut tabblaad: Van Kul pès Kultuur 2020   ==============================================================================

8-12-19:

Van KUL pès KULTUUR  (veurhaer KUL-KULTUUR)

‘ne column door John Hertogh

Censuur?

Wie-t geer höb gelaeze of geheurd is ’t waekblaad Via Limburg nao drie jaor gesjtop mit ’t plaatsje van mien columns in ’t Zittesj. Ich kreeg ’t berich: “In de nuje opzèt is veuralsnog gein ruumde veur diverse rubrieke wo-ónger diene column”. Ich höb dao-op gereageierd mit miene lèste column “Jaomer”, wo-in ich sjreef dat me de móndj vol haet euver aandach veur ós Limburgse kultuur en modesjtaal, mer me kaolik muigelikhede geef óm die taal te presenteiere aan ein groter pebliek en ich sjreef ouch dat ich ‘t ein gemisde kans vónj. Dao-op woort mich gevraog door de (eind?)redakteur of ich: “de toon van miene column wól euverdènke, want ze zouwe ’t jaomer vènje es veer op dees maneier ós samewirking mouste sjtoppe…” Ze höbbe de column “Jaomer” neit gepubliceierd ! Ze höbbe mien troew laezesj ouch neit laote weite dat ze de columns neit mee zouwe plaatsje.Dat zou toch ’t minste zeen, neit? Ich höb dae lèste waal op FB en mien site gezat.

Waat noe? Niks waat noe, ich gaon geweun door mit ’t sjrieve. ’t Zal get lestiger zeen óm de laezesj en laezeresse te bereike, want neit jederein ‘zit’ op Feesbouk of volg mien site. Mesjiens vènje veer dao nog waal get op. Dènk mer ’s mit mich mit en laot mich weite waat geer d’r van dènk.. Ich höb dèks sjoon reacties gehad van luuj die mien sjtökskes höbbe gelaeze en die zich jeder waek sjpichde op miene column. Ouch daoveur wil ich doorgaon.

Mer ’t haet ouch veurdeile: ich houf mich neit mee aan ‘ne ‘deadline’ of aan percies 300 weurd te hawte. En ich zou de column ouch kènne aafwissele mit gedichter  of  (gkv’s) gans korte verhaole in ’t Zittesj. De ein waek dit de anger waek get angesj. Laot ’t mich mer heure.

Óm ein en anger op ein rie te zètte en ouch waeges de feesdaag kump ’t volgende sjtökske in ’t Zittesj pas in de eesjte waek van jannewarie 2020 oet.  Alvas sjoon Krisdaag en ‘ne gouwe Roetsj!

Pès dan.  © John Hertogh

 

Ouch geplaatsj op mien site  www.zittesj.jouwweb.nl, op Feesbouk en veur de luuj die häöm oppe mail wille kriege. Gaef daoveur eur mailadres door nao zittesj@ziggo.nl of nao johnhertogh@gmail.com .

===================================================================================

4-12-19:

KUL-KULTUUR

Jaomer    (NEIT GEPLAATSJ IN VIA LIMBURG!)

 

Ónger de kop KUL-KULTUUR in 2020 kreeg ich ‘ne mail van de eindredacteur van Via Limburg. Gounsdig 18 december versjient de lèste waekgezèt in dees vórm. Jaomer.

“In de nuje opzèt is veuralsnog gein ruumde veurzeen veur diverse rubrieke, wo-ónger diene waekelikske column…” Ze wille waal de columns en anger rubrieke die in de nuuj gezèt neit trökkómme gans veur niks(!) oppet gemeinteportal (?)op de website van De Limburger zètte, zodat alle bezuikesj van die site waekeliks dees tekste gratis kènne laeze…

Ich lous ouch dat Els Diederen oet Valkeberg, dat al 15 jaor häör sjtökskes sjrif  mót sjtóppe.

Ich zeen dit toch es ‘ne aansjlaag oppe Limburgse kultuur. Me haet de móndj vol euver aandach veur ós Limburgse kultuur en modesjtaal, mer geef kaolik muigelikhede óm die taal te presenteiere aan ein groter pebliek. Ein gemisde kans. Jaomer.

Mer ... maak uch gein zörg. Ich blief dichte en sjrieve in ’t Zittesj en plaatsj mien sjriefsels zo wie ummer op mien Feesbouk en veur de leifhöbbesj op de lies van luuj die al jaore waekeliks miene column in de mail thoes kriege.

En ich haop dat die lies blif gruije! Sjtaot geer d’r nog neit op? Sjrief dan ein mailtje nao zittesj@ziggo.nl en geer krig jeder waek ‘ne column en/of ein gedich in ’t Zittesj in eure mail. Doon, zou ich zègke! (Hè Piet!)

 

Ich haw eigelik ‘ne gans angere column wille sjrieve vandaag, mer ’t is neit angesj. Ich haw wille sjrieve euver dat ich zóndig óm 11:00 oer bie de computer zout óm geweun zaalkaertjes veur de Grosse Nómmer van de Auw Prinse te koupe… Jus te laat!!  Óm 11:12 oer ware die allenej al oetverkoch. Jaomer. En ich bèn toch neit zo langzaam! Deig mich dènke aan de kaertjesverkoup van Kwebbel en Sjnebbel….

 

Pès volgende waek.

 

=======================================================================================

27-11-19

Toesjtenj !     

 

’n Bietsjke landj haet minstes twee sjtae die get taengenein of mitein höbbe. Sjterker nog, die höbbe zich dèks hel neudig. Waat zou Lissabon zeen zónger Porto, Glasgow zónger Edinburgh, Brussel zónger Antwerpe en Berlien zónger München of Kölle zónger Düsseldorf. En in ós eige lendje: 010 en 020, die gebroeke dèks hun eigenname Amsterdam en Rotterdam neit èns!  Of bie ós: Weert en Remunj, Kirchrao en Haelder, Zitterd en Gelaen. Noe geit de vergelieking neit gans op es veer nao Zitterd-Gelaen kieke. Zuut geer ’t versjil? Zitterd-Gelaen is éín gemeinde!   Mer dao sjtechelt me zich al gans lang. "Gans Gelaen is der taenge óm bie Zitterd te waere óngergebrach", kènne de awwer luuj mesjiens nog waal. Ein protes taenge ’t biejein vouge van Zitterd bie de Waereldsjtad Gelaen. Me reip zelfs de luuj van Gelaen in de gezèt op óm neit nao de St. Joepmert in Zitterd te gaon! D’r koum ouch eine optoch óm te protesteiere. Doe hawwe de Gelaendenaere sukses, want de annexatie góng neit door. Mer in 2001 woorte Zitterd, Gelaen en neit te vergaete Bor éín fusiegemeinte. Mit väöl versjillende tradities, ónger angere waat betruf de vastelaovend. Mer ein dènk höbbe ze alle drie gemein: ’t zich aafzètte taenge dae angere! En dat doon veural Gelaen en Zitterd. “In Gelaen is ‘t leidjesconcours opgerich, in Gelaen höbbe veer de eesjte ieshockeyclub. Hiej waar Pinkpop en hiej sjteit ’t Zuyderland krankenhoes. Zitterd haet waal Sint Joep, de Oktoberfeeste en ’t Tom Dumoulinpark, mer de sjaats- en wielerbaan in Gelaen mót bekans sjloete! Jao, al ‘t geldj geit nao Zitterd”,  heurt me oppe sjtraot. Jus kènjer. En noe wurt eemes dae in Gelaen woont vors van de Marotte in Zitterd! Zouw hae ‘ne inburgeringscursus kriege?  Ich bèn benuud nao alle reaksies. Alaaf de Fla…rotte!

 

Pès volgende waek.

 

=======================================================================================

20-11-19:

KUL-KULTUUR

Modesjtaal

 

Waar ich mich toch bekans vergaete ‘ne column veur uch te sjrieve!  Wiezo?        ‘s Zaoterdigs zèt ich mich aan de sjrieftaofel en vang aan. Mer de aafgeloupe waek floepde dat neit ómdat ich  zaoterdigaovend in sjouwburg de Domijnen zout óm nao de Zittesje Revuu te kieke. Waauw! Waat ein geweldig optraeje van zoväöl getalenteierde én door de wol geverfde sjpelesj. Waat ein decors, waat ‘ne techniek, waafer sjone meziek, zank, dans en sjpel. Veer höbbe väöl gelache en ós goud verammezeierd. En… in de paus höbbe veer neit in de riej houve te sjtaon veur ’n glaeske ! Goud georganiseierd. Dus daoróm höb ich miene column neit op zaoterdigaovend kènne sjrieve. ’t Waar sowieso ‘ne kulturele daag. Sjmiddigs  hawwe z’ón veertig dialeksjrievesj en – dichtesj in d’r Hub - waat eine naam veur ‘ne sjouwburg - in Kirchrao ’t Platbook 22 oetgereik gekrege door de nuje burgemeister, Petra Dassen-Housen. ’t Waar zo wie ummer ‘n gezèllige biejeinkoms. ’t Platbook  heisj: Vrieheid. Veur wae ’t neit wit: Platbook is ein oetgaaf van TIC in opdrach van ’t Hoes van de Kunste Limburg i.s.m. Veldeke Limburg en de sjtichting LiLiLi. De tekste zeen in de versjillende modesjtale: van Mesjteich pès Kirchrao, van Remunj pès Zitterd en wiejer. Jeder bouk kènt ’n eige thema en ‘ne eige redakteur. In dit nómmer sjtaon ouch de biedrages van Jan Nieling, Phil Schaeken en John Hertogh in ’t Zittesj. De muite waerd óm aan te sjaffe. Veur de pries houf geer ’t neit te laote. Nog jus gein teen euro. Mesjiens get veur in de sjoon of ónger de krisboum! Noe ich toch ómgang bèn : dónderdigaovend 21 november is weier ’t groot Zittesj dictee. ’t Wurt georganiseierd door Veldeke Krènk Zitterd in De Vief Heringe óm 20:00 oer. Kómp geer mitdoon of  kieke of loestere?

 

Pès volgende waek.

======================================================================================

13-11-19:

Ziepesjprènger

 

Veldeke Krènk Zitterd haet mich gevraog óm ‘t groot Zittesj dictee 2019 same te sjtèlle.  Daobie höb ich ónger angere ’t woord ziepesjprènger gebroek. Ein awd woord, dat me neit mee dèks heurt.

Vruiger leip de ziep midde euver de waeg en es d’r neit väöl water in sjtóng hènkelde me op ein bein van lènks nao rechs sjuins euver de ziep nao sjool. Mer ’t gouf ouch väöl anger maneiere óm te ziepesjprènge! Dèks koums te mit nate zökke, klómpe of sjoon op sjool of thoes aan!

Ouch ’n ónröstig eemes wurt waal ’s ziepesjprènger genuimp!

Eine ziepesjprènger is ouch eine broodman, ein baeter saort krèntewèk in de vórm van ein menke mit de bein wied oetrein, verseierd mit sókkerkluntjes en dèks mit ‘n wit piepke inne móndj. Ouch waal Piepekop of Boekman of Wègkeman genuimp. In Luxemburg haet me ’t zelfs euver Bóksemenke. De ziepesjprènger heurt bie Sint Maerte, Sinterklaos, de Advent en sóms zelfs bie Awd op Nuuj.

Al oet de Middeleeuwe is bekènd dat me brood deig bakke in de vórm van ‘ne man en dae gouf me dan aan kranke en erm luuj. De gewènde óm ein piepke mit te bakke kump oet ’t Rheinland, zo höb ich gelaeze.  Me dènk dat de luuj die protestant ware dat deige óm dit katholieke symbool te óntheilige! Door de ziepesjprènger ein piepke te gaeve woort ’t ein geweun broodmenke. Dit woort ouch verseierd mit sókker en reziene.

Sóms haw z’ón menke ouch ‘ne dènnetak bie zich, dae ‘ne bessem mous veursjtèlle. Dao höb ich jaomer genóg niks euver gevónje.

De traditie wilt, dat eesj de kop wurt gegaete en daonao pas de res. Heugswaarsjienlik is dees traditie euvergewejd oet ’t Pruuses.

En waat wilt ’t toeval? Ich  zoug gister in ein gesjef in Tudder  eine wègkeman ligke!

 

Pès volgende waek

 

====================================================================================

6-11-19:

Babel

 

Es d’r sjpraoke is van ein Babylonische sjpraokverwarring, sjnappe de luuj neit wo de angere ’t euver höbbe, ómdat me zich letterlik neit versjteit, doorein moelt of zich neit begrip. In de biebel sjteit ’t verhaol van de tore van Babel. Me meinde dat God de aerd sjtraofde mit die sjpraokverwarring, ómdat de luuj via daen tore d’n hemel bereike wolle! De naam Babylon beteikent in ’t Hebreeuws ouch ‘verwarring’.

Wie ich dao noe weier bie kóm? Ich kreeg ein oetneudiging óm mit te doon aan Pitpoëzie, einen aovend wo woord en meziek regeiert. Mit anger weurd: twelf dichtesj en ein zangeres traeje veur uch op in Podium Babel, aan de Èngelekampsjtraot 23. Wienee? Vriedig 8 november vanaaf 20:00 oer. Daoróm d’n titel Babel.

’t Idee veur Pitpoëzie óntsjtóng in ’t veurjaor van 2016. Doe woort eine sjtadsdichter benuimp veur Zitterd-Gelaen. Zösteen lokale dichtesj woorte ‘eervol’ tweede. Die vónje dat ’t tied woort veur ein eige poëziefees. ’t Pitboeltheater wirkde gaer mit en op 4 november woort Pitpoëzie gebaore.

De editie van vriedig aansjtaonde brink optraejes van dichtesj oet Zitterd-Gelaen, te weite Eddie van Aken, Niek Bremen, Lizette Colaris, Peter van Deursen, Annemarie Gulikers en John Hertogh veur de paus en Wim Kallen, Chris Lagerwaard, Bep Mergelsberg, Vanessa Mezzolla, Phil Schaeken en Felix Stelten d’rnao. Jedere dichter zal naeve zien eige werk ouch ‘n gedich van ziene/häöre favoriete dichter veurdrage.  De meziek en zank is van ‘singer-songwriter’ Maggie Dae. Jos Nabuurs verzörg de presentatie van ’t ganse. En dat alles veur mer 5 euro!

Ein dènk is zeker: ’t wurt zeker gein sjpraokverwarring, want dees dichtesj versjtaon zich gans goud óngerein, egaal of noe in ’t Èngelsj, Holles of Zittesj gezónge of veurgedrage wurt. ’t Wurt ein sjoon fees; ich bèn d’r gaer bie. Geer ouch?

Pès volgende waek

 

===================================================================================

30-10-19:

KUL-KULTUUR

Sjpang

 

Burgemeister Sjraar Cox reikde vriedigaovend in de Hanenhof de Sjpang van Verdeinste van de gemeinde Zitterd-Gelaen oet aan Dick van der Lei. Dae kreeg dees óngersjeiing vanwaege zien jaorelange inzèt es vriewilliger bie de sjtreekradio.

De burgemeister brach ein bliksembezuik tiedes de lèste laif oetzending van ‘In Mooderstaal’ van Sjtreekomroup START en sjtouk Dick nao ein korte speech de spang op. Ouch kreeg hae de oorkonde en zien vrouw natuurlik eine sjone poes bloume.

Percies 25 jaor geleje begoosj Dick bie de Lokale omroep Sittard. ’t Aafsjeid op dezen aovend waar gezèllig én emotioneel. Väöl Limburgse artieste en vaste loesteraesj  koume häöm bedanke veur al zien sjoon oetzendinge die hae haet gemaak. Ich zoug en heurde ónger angere Laur Rutten, Jan Ridderbeekx en Marleen Mols, die häöm toesjpraoke en toezónge. 

Dick van der Lei is de gróndjlègker en presentator van ’t program ‘In Mooderstaal’  dat gerich waar op meziek in ‘t Limburgs, Kölsj, Gronings , Drents en zelfs Zuud Afrikaans! In de reigel waar d’r jeder waek eine gas-artiest in de studio. De lèste  jaore  besteedde hae ouch väöl aandach aan ’t dialek. Dichtesj en sjrievesj woorte door häöm oetgeneud óm get te vertèlle euver hun werk en die mochte dan ouch gedichter en of verhaole veurdrage. Zo höb ich Dick lere kènne. Eine wanjelende encyclopedie mit doezende cd’s in hoes. Daobie ouh nog ‘ne gans fejne minsj mit oor en oug veur jederein. Dick haet ummer ’t informatief program ‘Ouderenwijzer’ gepresenteierd.

’t Deig mich goud dat Dick zien lèste program aanvóng mit ein gedich van Peter Camps z.g. dat ich jaore trök in ziene sjtudio moch veurdrage en opnumme.

Wíe veer heivesj gónge, wós ich ouch woróm ich neit zo dèks in Gelaen kóm: d'r sjtónge óm half teen saoves  twee luuj en drie wages in de parkeiergeraasj…

 

Pès volgende waek,

 

=====================================================================================

23-10-2019:

KUL-KULTUUR

 

KWISSE

 

Lèts woort de “taolquiz“ van de Limburger en Veldeke gehawte. Vieftig luuj mouste vieftig vraoge beantjwoorde. Veertig deilnummesj hawwe zich via ein veurrunj geplaatsj. Me kreeg de vraoge op ein groot sjerm te zeen en völde op de sjlummefoon of tablet de antjwoorde in. Natuurlik ware d’r ouch prominente Limburgesj die mitdeige, wovan Henk Hover van L1 in zien categorie wón. Neit vraemp, want Henk wón veurig jaor ouch ’t Limburgs dictee veur prominente! Karel Ruiten oet Remunj wón de kwis mit 43 gouw antjwoorde! Proficiat Karel en Henk!

Ich haw gaer mit wille doon. Geer wit dat bie mich de Limburgse taal gans hoog in de vaan sjteit. Es ich al door de veurrunj zou zeen gekómme, haw ich waeges mien vakans toch neit mit kènne doon. Ich höb de kwis waal oppe computer kènne make en kreeg ‘ne gouwe oetsjlaag: 38 van de 50 goud. Neit sjlech toch? De wènnaar kreeg ein ballónvaart. Gelökkig mer. Wiezo? Laes mer:

Ich höb heugde-angs. Zónger flawwe kul. Es ich in ‘n deip gaat kiek, höb ich al heugde-angs. Es ich op driehoog sjtaon,  vuil ich heugde-angs. Es ich eine sjilder zeen, krieg ich heugde-angs. Zelfs op ’t plat daak van de geraasj: heugde-angs. Vanaovend zoug ich ‘ne lóchballón baoven ós hoes. Wae zou d’rin zitte?   Ich zjwej, taege baeter weite in. Wie gaer zou ich wille vleige, wille drieve oppe wèndj, drieve baove jederein, vrie zeen, hoog in de lóch. Mer… ich höb heugde-angs!

Euver kwisse gesjpraoke. Ich hawt van Zitterd van Veldeke Zitterd wurt dónderdigaovend 31 oktober om 20:00 oer bie café Schtad Zitterd gehawte. Deilnummesj zeen de ex-Oktoberfeesmisse en de lede van de Sjtichting Oktoberfeeste. Jederein is van harte wilkóm es belangsjtèllende. En daonao kènt geer ouch veurbereije op ’t Zittesj dictee dat ‘r ouch weier aankump.

Pès volgende waek.

© johnhertogh

==================================================================================

16-10-2019:

KUL-KULTUUR

 

Herfsvakans 2019

Veur twee jaor sjreef ich in dezen tied: Waat, este van Zitterd bès , hie woons en  laefs en neit van ‘t Oktoberfees hiltjs? En ouch neit van helle Tiroler of Kölsje meziek? En neit van drökde in grote tente en prachtige paviljoens mit grote pöt Weizen, brezele, werm weusj of anger lekker dènger? En neit van kirmes, attracties en sjötterieje en gilde - optochte? Dan kèns te baeter op vakans gaon! Nae, ich hawt neit van té helle meziek en hel houte benk of lang blieve sjtaon. En nao twee pöt Weizen mót ich drie keer nao de WC en höb ich veur ‘ne gansen aovend genóg gehad. Mer dat lik aan mien kleur haor! Veur Lollypop bèn ich te awd en veur Rimpelpop vuil ich mich te jónk.

Dus…Dit jaor höbbe veer ‘t  gedaon, kóffesj gepak en nao ’t Saarlandj. Dao kómme veer al jaore en ’t bevilt nog ummer goud. Van te veure is ’t hoes en ’t guidje nog ’s goud gepóts, zodat veer bie ’t trökkómme ouch nog get te geneite höbbe. Dat zal uch waal bekènd in de ore klinke… In jeder geval zeen veer ein waek  in ós tweede thoes oppe Warsberg gewaes.

Veer höbbe d’r waal dèkser euver gefantaseierd óm dao ein vakansiehoes te koupe, sjus wie veer dat ouch ummer in Zuud Frankriek deige, in de Provence! Wae neit. Mer door ’t geldj, ’t wirk, de (klein-)kènjer, femieje, vrunj, kennisse, nuim mer op, is ’t d’r nooits van gekómme.

Sjpiet? Zeker neit. Es ich waal ’s kiek nao programmaas wie   “Ik vertrek”,  bèn ich blie dat veer ’t neit gedaon höbbe. Laot ós mer geweun in Zitterd blieve en geweun op vakans gaon. En sjtraks lekker thoes  weier naogeneite.

Op ’t Oktoberfees zal mich nemes gemis höbbe…

Pès volgende waek,

©johnhertogh

===================================================================================

10-10-2019:

KUL-KULTUUR

Polletik?

 

Miljeu, miljaar, miljarde, ’t zou eine sjone titel veur ein gedich of verhaol kènne zeen. Neit opreige John ... röstig blieve. Ich höb mich ummer veurgenómme neit euver polletik te sjrieve. Dat doon ich dan ouch neit zo flot. Dus sjrief ich neit euver biomassacentrales, die väöl geldj  zouwe koste, neit euver de CO2 oetsjtoot, Schiphol, boewprojèkte die neit door kènne gaon; neit euver de races op ’t circuit van Zandvoort. Ouch neit euver besjtuurdesj die door de minister oppe vingesj waere getoek, euver wethawwesj die vraem zake doon of neit mitein wille kalle óm same wiejer te kènne gaon…

Oet de gezèt: Veer mótte van ’t gaas aaf, terwiel me in Dutsjlandj  geldj toe krig es me euversjtap op gaaskaetele. Waat?? Wie ich dat lous, höb ich eesj pès teen getèld… en mich doe verdeip in dat óngerwerp. Waat bliek noe, ’t geit mer óm ein paar dörpkes vlakbie de Hollese grens, die nog op aolie en broenkaole sjtaoke. Es die euvergaon op gaas, is dat veur hun al ein grote verbaetering.  Ós Dutsje naobere loupe veur de res beheurlik veur op ós waat betruf de gruine energie. Zo haet alles twee kènj. Mer dat haols te neit oet de gezètteköp. Höb ich bekans toch euver de polletik gesjreve!

’t Geef toch zoväöl sjoon anger dènger. Beveurbeeld:  ’t viefteende Oktoberfees in de historiese bènnesjtad van Zitterd van 11 pès 16 oktober. En gans veur niks kènt geer op 17 oktober geneite van de Barrelhouse Jazzband mit New Orleansjazz pès Swing Jazz óm 20:00 oer  in JazzCafé Volt, óf pès 5 december in Munstergelaen, in de Pater Karel Kapel van ein expositie mit de naam “De achterkant van de bevrijding, leven in de Selfkant”. Óf…Fits èns  knouppunteroute RivierparkMaasvallei, sjtartnómmer 19, vanoet Beeg. Aeve weg van de polletik!

Pès volgende waek.

©johnhertogh

====================================================================================

3-10-2019:

KUL-KULTUUR

 

Oranje Baove

Mesjtreich haet häören (troos-)pries gekrege: Keuningsdaag 2020. Perficiat.      ’t Dreigesjtirn Theo, Annemarie en André zal waat greutsj zeen, zeker nao ’t misloupe van ’t Europees Songfestival. In de gezèt sjtóng dat de burgemeister ’t eine houfpries vónj en ein gans grote eer. Sjoon toch.

Perseunlik bèn ich neit veur ’n republiek, ofsjoon ós keuningshoes natuurlik väöl geldj kos. Van d’n angere kantj haet z’ónne daag waal get. Wie ich jónk waar verseierde ich miene fits mit oranje en rood-wit-blaw crèpepepier en fitsde veer in ‘ne lange optoch door ós wiek. En… mit Keuninginnedaag hawwe veer ummer vrie! Oppe Mert woort gesjport en koosj me allerlei sjpelkes doon. De gansen daag fees.

Oppet Holles wurt dat väöl groter gevierd, höb ich mich laote vertèlle. Mit sjtraotmerte enzo. En oppe televisie höb ich natuurlik ouch waal ‘s ein en anger  gezeen. Bèn benuud waat Mesjtreich volgend jaor oet de kas geit haole.  Awd Mestreichse sjpelle zo wie sjtek vange oppe Maasboulevaar? Laevend Mikado oppe mert? Blik sjmiete vanaaf de Servaasbrök?  Kuulke sjtókke onger de Helpaort ? Rafte oppe Jeker? Misjiens hawte ze waal Olympische kampioensjappe kókkeralle  in de Geusselt. En ós aller Beppie zal waal same mit André en de Staar get leidjes zènge veur Willem- Alexander, Maxima, de maedjes en de res van de femieje. ’t Zal ouch waal get weniger koste es ’t songfestival, want ze houve ’t MECC gelökkig neit te verboewe!

Euveriges, waat vindj geer van de baard van W-A ? Zou hae ’t lang volhawte? Dat geit get koste; dènk mer ’s aan die nuuj poszegels en statieportrètte. Mer ‘t zal ein sjoon koppel zeen, de keuningsbaard naeve de gouverneurssjnor. ’t Haet inderdaad get adelliks, ‘ne keuning mit baard. Dao kèn ich mich goud in vènje. Deze Hertogh haet ouch zoget ónger ziene kin hange!

Pès volgende waek,

© john hertogh

============================================================================

26-09-2019:

KUL-KULTUUR

Mitdoon?

Lèts waar ich in ein waek op twee gezèllige biejeinkómste, ’n sjtraotfees en ‘ne kraamborrel, wo mich versjeie luuj aansjprouke euver mien gedichter en columns. Dat heur ich gaer! Die vrouge mich ónger angere wie ich aan al die insjpiratie en al die óngerwerpe kóm. Mien antjwoord is dan: door goud te kieke en te loestere nao waat óm mich haer passeiert. Of dat noe op ein terras, in de bös of trein of in ein gesjef is, óngerwerpe zat. En oet de gezètte en anger blajer kèns te ouch väöl haole. Me maak zich jao daagliks drök euver ’t waer: te dreug, te heit, te kawd, te naat of euver de sjport: van Fortuna pès Tom Dumoulin of euver de polletik: ’t CDA en de GOB van Zitterd of euver Trump en Poetin en gank zo mer door.

De titel van de columns waar oorsjprónkelik “Van kul pès kultuur”, mer dat waar te lank veur de zetter, Kul-Kultuur is ‘t gewore. Dao zit naeve kultuur , waat geit euver kuns in allerlei vórme , ouch de kul van flauwekul in. Ich höb ’t idee dat dat lètste de euverhandj begint te kriege…

 

Naeve ’t sjrieve in ‘t Zittesj, doon ich gaer mit aan kwisse oppe televisie: Kwizzele van L1, twee veur twelf, ein taenge  hónderd en de sjlumste minsj of per sekonde wiezer. De puzzels in de gezèt laot ich gaer aan mien vrouw euver, die is dao ouch väöl baeter in! Lèkpuzzels, dao begin ich gaaroets neit aan. Dao krieg ich ‘t van oppe nerve. Wo ich waal aan höb mitgedaon is de Limburgse Taalkwis van de Limburger/Veldeke. Mer dat voul mich taenge. Neit de vraoge, mer d’n tied óm te antjwoorde. Twintig sekonde ! Ich dènk dat ich dao te awd veur begin te waere…*

Pès volgende waek,

© johnhertogh

 

*Ich haw toch nog 19 van de 25 vraoge goud!

=====================================================================================

19-09-2019:

KUL-KULTUUR

Sjtroum

In mien archief vónj ich dit verhäölke oet 2010.

Vriedigaovend voul ‘t leich oet.   “Höb geer leich?”. “Veer neit, mer ich höb ze al gebeld”. Dao zoute veer dan.  De naoberkènjer koume same mit de pap gezèllig biej ozze aopen haard zitte. Ze vónje ’t waal sjpannend. Ich góng nao boete om de wirkluuj op de vange. Ze ware d’r gelökkig vlot. Eesj eine waage mit eine man dae in de driej hoezer  de maeterkas koum bekieke. Niks te vènje. Daonao góng hae nao de maeterkas oppe houk vanne sjtraot. Ouch dao vónj hae gein faelder. “Dan laot ich de maeterwage kómme”!  Nao ein paar tasse kaffe en gans get beraekeninge gouf dae aan dat de faelder ónger de gróndj zout, sjus ónger de sjtóp  van de naober dae waal nog leich haw! Mit ‘n apparaat aan eine kabel vónje ze de plek op de centimaeter percies. Doe mós wage nómmer drie kómme: eine mit eine graver. Dae deig zien wirk goud en de monteur leit ós zeen dat eine kabel geraak waas, waarsjienlik biej ein anger wirk. Hae woort  gerepareierd, veer krege nuuj zekeringe in de maeterkas  en doe deig alles ’t weier.

Noe zeen veer neuge jaor wiejer. Laot mich noe dees waek weier die men neudig höbbe. Ómdat veer nuje keukeapperatuur hawwe, mouste veer van éin nao drie fase sjtroum euversjakele. Ze koume weier mit eine graver. Nao väöl gegraaf, gebaor en gesjeit- jao ech waor- krege veer de nuuj aansjloeting.

Höb geer ein idee wieväöl kabele en leidinge d’r in de gróndj ligke? Gaas, water, lektriesj, KPN, CAI, Ziggo enz. Kóm dao mer ’s oet.  Mer ze höbbe alles in orde gemaak, inclusief ‘ne nuje maeterkas. Chapeau veur de hel wirkesj van Enexis. Dat maag ouch waal ’s gezag en gesjreve waere.

Pès volgende waek,

====================================================================================

12-09-2019

KUL-KULTUUR

 

Zjweite

Zeet geer ouch zo bliej dat ’t neit mee zo heit is? Ich ouch. Höb toch waal zeker teen liter oetgezjwèt de lètste maonje. Ich heur uch al dènke, zeker voele zjweit, neit dan? Dao zal ich mer neit wiejer op in gaon! Ich zjwètde mich een ei oet, zaet me in goud Zittesj.

Waat is dat eigelik, zjweite oftewaal transpireiere? Dat is ’t verleize van lichaamsvóch via de zjweitkliere in dien hoed. Dat wit toch jederein, zaet de sjoolmeister. Zjweite is dèks vervaelend, mer ’t is ouch waal neudig. Dat veurkump dat veer neit euververhit rake, waat neit goud veur ós is.  Sómmige luuj höbbe dao gans väöl las van. Angere weier weniger. 

En beeste dan? Sjlange, hagedisse of sjildpadde, kwakkerte, vösje, sjpènne en insekte zeen koud van bloud en höbbe geine las van de wermde. Die höbbe geinen bènnethermostaat óm hun wermde te reigele, sjus wie bie ós luuj. Es die beeste ’t te werm kriege, zuike ze de sjeem op. En es ’t te kawd wurt, zuike ze de zón of ‘ne werme sjtein op. Dat haet ouch veurdeile: ze höbbe gein euvertollige wermde, houve dus neit te zjweite én houve ouch neit väöl te aete, ómdat ze gein kechelke höbbe dat aan ein sjtök door mót blieve brenne.

Zoogdiere höbbe waal dat kechelke dat ‘r veur zörg dat ze werm blieve. En die mótte waal aaf en toe die wermde kwiet. Veural paerd en kui zjweite op ‘ós’ maneier. Hunj en katte höbbe waal zjweitkliere, mer neit genóg. Daoróm gaon ze hiege óm de wermde kwiet te kriege. Katte lekke zich neit allein zuver, mer kuile zich zo ouch aaf! En veugel dan?... Dat zuike veer op!

Ich haop dat veer de kómmende tied neit mee zo väöl houve te zjweite.

Pès volgende waek.

====================================================================================

05-09-2019

KUL – KULTUUR

 

Vrieheid

Wie ich nog sjtudeierde, hawwe veer väöl vriejen tied en filosofeierde v’r reigelmaotig euver ‘t begrip vrieheid. En dat góng d’r soms hel aan toe, herinner ich mich, óndanks ózze pacifistiese principes. ’t Waar in miene ‘provo- en hippietied’. Mer dat is alweier lang geleje. ‘ne Sjonen tied, dat waal. Aan dat filosofeiere mous ich dènke wie ich ómgang wól gaon veur deze nuje column.

Jeder jaor opnuuj wurt vrieheid gevierd. Mit minute sjtilte, mit vrieheids marsje, mit vrieheidsgedichter, mit ei kónsèr en völ mer aan. Mer waat viere veer dan eigelik percies?  Allein dat de oorlog 40-45 veurbie is? Dat ‘r vrei is? Is d’r eigelik waal urges vrei? Es eemes de bevriejingsdaag geit viere ómdat hae vèndj dat dat noe einmaol d’r bie heurt, is dat dan waal ein vrie keus?

Vrei beteikent veur mich mee es gein oorlog. In vrei samelaeve vink aan in dien eige ómgaeving, in dien eige gezin, femieje, sjtraot, buurt, dörp, sjtad, provins of landj. Dao wo veur jederein plaatsj is en wo me raekening hiljt mitein. Dao houf me geine sjtudent of filosoof veur te zeen.

Ich höb lèts ’n gedich gesjreve euver vrei: ‘t Heisj:

Veurbie?

Wie veer in 1944 woorte bevried waar ich nog neit gebaore.

Get  later koum ich pas oppe welt en

kèn de verhaole allein van heure zègke.

Van wie de pap zich in de koel mous versjtaeke,

ómdat hae nao ‘ne pruus haw gesjpied.

Van wie opa bekans woort opgepak, ómdat hae

(per óngelök, zag ‘r 😉)

de radio oet zien henj leit valle.

Van wie nónk Pierre grenate góng oprume…

tant Lies bleef achter mit veier klein kènjer.

Van de femiejes Horn, Sassen en Wolff,

die nooits mee zeen trökgekómme.

Die verhaole kómme ummer trök,

ouch nao zoväöl jaor.

Veurbie, mer neit vergaete.

=====================================================================================

28-08-2019

Sjtechele

Teen leidjes deige mit. Ein haet gewónne. Ich höb ’t euver ’t Zittesj Vastelaovesleidjes Konkoer van aafgeloupe zaoterdig in de Sjpeigeltent aan de Haspelsesjtraot. Saer jaor en daag wurt ’t nuje vastelaovesleidje van Zitterd al in augustus oetgekaoze. De oetneudiging óm deil oet te make van de prominente-sjurie haw ich veur ’n paar waeke thoesgesjik gekrege. Woróm ich? Ómdat ich in ’t Zittesj gedichter en verhaole sjrief ? Ómdat ich  ouch waal ’s get in de Pappegey gesjreve höb? Ómdat ich lang geleje in de fanfaar tuba gesjpeeld höb? Ómdat ich nog langer geleje in ’t Michielskoor gezónge höb? Ich waar greutsj dat ze mich gevraog höbbe. En ’t waar hartsjtikke gezèllig.

Van te veure haw me mich de tekste van de leidjes opgesjik en ’t beoordeilingsformeleier, zodat ich mich koosj veurbereije op dees “zjwaor en verheve taak”. De sjurie besjtóng oet prominente en vakluuj.  Bekans wie op ’t Europees songfestival: De punte van de vaksjurie en prominente sjurie tèlde jeder veur 30 % mit in de totaaloetsjlaag, ’t publiek tèlde veur 40 % mit. D’r ware gans get “nuuj” deilnummesj mit frisj bloud; zouwe de “awwe” opèns gein insjpiratie mee höbbe gehad? Ich dach ummer dat me vastelaovesleidjes sjrif veur de luuj die vastelaovend - zónger gevreigel - viere.

Nao mien veurbereiding haw ich drie leidjes es kanshöbber in miene kop. Oetèntjelik haet ’t leidje van Phil Schaeken: “Mènnigmaol roup ich alaaf”, gezónge door René Dirkx, gewónne. Laot ich dat noe op mien lieske es nómmer ein gesjreve höbbe! Al zal dao waal weier euver gesjtecheld waere. Mer dat heurt ouch bie de vastelaovend.

Euver sjtechele gesjpraoke: Oppe zelfde tied woort in ei kefeeke oppe Mert  de Zittesjevastelaovesleidjestop111allertieje georganiseierd!! Dao höb ich niks euver kènne sjrieve ómdat ich in de Sjpeigeltent zout te geneite!

====================================================================================

21-08-2019

KUL-KULTUUR

 

Nuut begin

Twee jaor trök sjreef ich euver d’n eesjte sjooldaag :” Lang sjlingesj oppet fitspaad. Meistes zónger sjooltesj, mer mit ‘ne rökzak in de fitsemanj of veilingkis veurop. Dik van de buik, mer geine agenda óm al ’t hoeswerk op te sjrieve. Waal ‘ne sjlumme telefoon of tablet. Jao de bótteram geit ouch nog mit, mer die kump meistes gans trök. In de sjoolkantien geef ’t jao väöl lekkesj”.

Väöl awwesj  höbbe daonao oetgekeke, dènk ich. Ich mein nao ’t ènj van die zomervakans. Neit dat ich dao zelf nog väöl mit höb. Ich maag al neuge jaor geneite van miene pensjoen. De kleinkènjer höbbe d’r mee mit. Nuuj sjool-  en sjriefdènger zeen al gekóch. Ich höb mich die weier  ’ns goud bekeke. Waat ein keus, waafer sjoon dènger geef ’t allewiele. Ich zou metein obbenuuts jónk wille zeen en trök nao sjool wille.

In de lètste waek van de vakans höb ich, sjus wie de lètste zös jaor, buik mage kafte.  Op mien maneier, natuurlik. Dit jaor get weniger buik, want ’t awdste kleinkèndj geit wied eweg sjtudeiere. Toch waal aeve sjlikke. Mer opa houf zich neit te vervaele… de volgende drie kleindochtesj sjtaon bie wieze van sjpraeke al in ein rie! Geweldig, toch.

Jao, ein nuut begin van weier ein nuut sjooljaor. Veur de eine is ’t gans sjpannend, veur d’n angere doodèng. Wie is dae nuje meister, geef ’t ouch nuuj kènjer? Ich lous dat ze oppe legere sjool, eh basissjool, gein klasse mee höbbe mer groepe en units. En ze höbbe ‘t euver ‘kindpartners’ en dan meine ze de peutesj, de opvang van kènjer en de boetesjoolse opvang. Oetèntjelik mót dat ein Kèndjcentrum waere!

Ich wunsj jederein , kènjer, awwesj en natuurlik de meistesj en juffe gans  väöl plezeier en wiesheid in ’t nuut sjooljaor.

Pès volgende waek.

====================================================================================

15-08-2019

KUL-KULTUUR

De Schwienswei

Ich kèn mich nog herinnere wie veer verhoesde van ’t Lömmericherveldj nao Euverhaove. Ich waar ‘ne sjnaak van zös jaor. Veer woonde oppe randj van “de hei” van Euverhaove. Mit de anger jónges van de klas gónge veer op gounsdigmiddig ónger de eppel en anger fruit in de weie van H. Zien eige zone  deige aeve hel mit! En de mam mer sjejje op de keesjevlekke en de door tankeldraot gesjeurde hummes en bókse. Noe lik op die plek de Kesjtelebuurt.

Wie veer get wiejer weg mochte gaon sjpele, koume veer ouch in de Schwienswei. ’n Paradies veur ós sjnake. Eigelik verbaoje, sjpannend, geheimzinnig, zómpetig, geveerlik. En zo kort aan de grens mit Millen en Tudder. Zouwe veer dao sjmókkelaesj zeen? Johnny Hoes zóng jao in daen tied ‘Hij was een smokkelaar…’  Miene pap wirkde ouch ‘ne tied in Tudder. Hae waar eine fiene, sjmale man. Góng ummer op ziene Berini wirke. Ich höb nooits geweite waat hae allenej ónger ziene wieje jas versjtaoke haet gehat!

Veural de viever van de Sjwienswei trok ós aan. Mer vösje, zjwömme of sjaatse, dat durfde veer toch neit. Sjtèl dich veur, doe woors gegrepe door de waterduvel, dae mit d’n haok. Want este naeve ’ne viever sjteis, höbs te dèks ’t gevuil daste door ein vraem krach nao ónger wurs gezaoge. Dat zeen Watergeiste, die trèkke dich ómleeg. Ouch este euver de randj van ein waterpöt leuns…

In daen tied loug d’r hie nog gein CIOS en ouch nog gein zjwömbad. De meule van Roufs waar neit aan ós besjteed, dao hawwe veer te väöl floep veur. Bie mien weite leipe en loupe d’r drie baeke in de Schwienswei, mer veer nuimde ze veur ‘t gemaak  alledrie Cötelbaek. ’n Prachtig wanjelgebied. Mer pas op veur de watergeiste!

Pès volgende waek.

=====================================================================================

08-08-2019

KUL-KULTUUR

 

Awee

 

Zóndigaovend en nog gein idee wo miene volgende column euver mót gaon. De ganse mörge en middig höb ich gezaete en geloupe bie de Aw Ambachte in Einekoeze. Mesjiens zeet geer waal bie ózze kraom gewaes. Veer zoute in ‘ne grote sjop. Dao waor ’t erg werm mer veural gezèllig en erg drök. Veurdat veer heivesj gónge höbbe veer zelf nog ein runj gemaak door ’t sjoon verseierd dörp. Van ’n mienmuseum pès de sjmeed, van heutvleisjverkoup pès ’n fuchsia tentoonsjtèlling, van jam make, kantjklosse, houtdreeje, wol sjpènne, turf sjtaeke, zichte, daesje, modelle boewe, sjtreu paesje, trèkhunjkarre, glaas-in-lood en klómpe make, körve vlechte en gank zo mer door. Vergaef mich es ich get vergaete höb. D’r ware bekans 150 kraome en kräömkes. Waat ein prachtig evenement. Chapeau veur de organisatie en de väöl vriewilligesj. Waat ein wirk is dat gewaes. Mer ’t haet zich geloond. En es geer noe dènk Aw Ambachte, dat is get veur aw luuj, dan höb geer uch verdaold. Veur de jeug waar d’r gans väöl te doon: ’ne digitale sjpeurtóch, ’n póppetheater, zelf mit houtere treine vare, kuikskes verseiere, gesjmink waere, enz.

Volgend jaor ein kroonjaor: veur de 40^e maol. Dat wurt nog èns zo sjoon. Ich haop dat veer weier geneud waere óm mit te doon. Woróm veer dao mit drie dichtesj zoute en waafer ein ambach veer höbbe laote zeen?  Leonne Cramers haw veertig jaor zelfgemaakde wunsj- en kriskaarte en gedichter, mich tunk. En de Zittesje dichtesj Phil Schaeken en óngerteikende ware ambassadeurs van ’t sjpraeke en sjrieve in ’t plat! Is dat dan niks, Merie? Mer ich bèn alweier van de waeg aaf. Ich mót veur mörge dae column aafhöbbe… Ich höb ein idee, zou ich get euver de Aw Ambachte sjrieve? Dat doon ich. En volgend jaor weier.

 

Pès volgende waek.

==================================================================================

02-08-2019

 

KUL-KULTUUR

 

Reklaam

 

Höb geer ouch ‘genaote’ van de Tour de France? Ich haw toch niks te doon in dees hits, dus höb ich väöl etappes bekeke. ’t Sjoonste vónj ich eigelik de opnames van al die berg en kesjtele. Toch waar ’t aaf en toe dèks waal sjpannend. Veural op ’t lètste. ÓzzeTom Dumoulin höb ich neit èns gemis. Mer waat eine sirk is dat ganse gebeure hè:  Tour de France: sjone, sjnelle sjport mit roukende reklamewages. Mit hónderde petjes en doezende plestik prölle. Weggesjmete drènkflesje, laeg drinkgelletjes, vervoeling euveral. Rónkende  wages en sjtinkende  moters en kwalmende helikopters. Gelökkig geef ’t nog geine geurtelevisie, sjreef ich veurig jaor in ’t gedich Tour de France. Is ’t wurkelik z’ónne sjone  sjport? In ’n bouk  euver de Tour de France in vruiger jaore lous ich dat de eesjte Tour al in 1903 woort gefits. Henri Desgrange deig dat organiseiere óm reklaam te make veur een blaad dat L’Auto heisjde. Noe kèns te op väöl maneiere reklaam make veur get. Ich doon dat aaf en toe via deze column. Of zou ich kolóm mótte sjrieve? Volges Wim Kuipers, de man achter de serie Platbook, waal. Euveriges, d’r kump weier ein nuut Platbook. Mit d’n titel Vrieheid. Jederein kènt in zien eige dialek verhaole, gedichter en kolóms insjikke. Estebleif neit mee es 600 weurd. Insjikke pès 12 september nao paul@uitgeverijtic.nl  Redacteur van Platbook 22 is Petra Dassen-Housen, de nuje burgemeister van Kirchrao. Noe ich toch ómgang bèn… Kómmende zóndig 4 augustus is in Einekoeze weier ‘t Aw Ambachte evenemènt. Drie van de mee es 150 sjtandwirkers sjtaon dao óm de luuj werm te make veur ós plat, of ’t noe Gelaens, Zittesj, Bors, Beegs, Göttekaoves of Einighoeser plat betruf. Jao, ich bèn ouch dao! Kómp geer ouch?

 

Pès volgende waek.

 

===============================================================================

24-07-2019

KUL-KULTUUR

Sjoeleradar....

 

Waat is dat veur ei Zittesj woord, heur ich uch dènke. Niks nuuts. Geweun ein ómgezat Holles woord: buienradar. ’n Sjoel is ein raengebuuj. De sjoeleradar is bie de meiste luuj waal bekènd. Dat is ein websait die mit behulp van sateliete en radar leet zeen wienee en wo ein sjoel raenge kump. Saer 2006 besjteit dat. En d’r wurt gans dèks op gekeke. Ouch op gesjójje! Sjus wie oppe waervrouw of waerman es ’t waer angesj is oetgevalle es veursjpeld!  Esof die d’r get aan kènne doon!

’t Geef intösje väöl mee ‘waer-radars’: naeve de sjoeleradar geef ’t de raengeradar, ónwaerradar, fizzelraengeradar, misradar, sjtórmradar, sjneeradar en hagelradar. Die zègke dich beveurbeeld wie hoog of leeg de tempratuur  is van ‘t graas of de gróndj, de sjnelheid van de wèndj en wèndjsjtote. Wie dik de bewolking is, de vóchtigheid van de lóch en ’t zich. Vanmörge lous ich dat in Zitterd ein zich waar van 32 km. Bèn metein nao boete gegange, mer haw mer 10 maeter zich. Mien lei-lindes zitte jao volop in blaad.

De henjigste vènj ich ‘t sjoele-alarm. Dao sjteit wienee ’t aanvink mit raengene en wie lang ’t doert; en verrèk, dat klop meistes. Mer ’t geef ouch nog de huikoortsradar en mögkeradar. Die zeen nog henjiger. Zelf höb ich väöl muite mit mögke, mer zie ouch mit mich. Ich kèn hun bloud waal drènke, zie ouch dat van mich. Zeker weite!

En waat de huikoorts betruf: Bluiend kroed versjpreid väöl polle in de zomer. Veural zuring en brandjnetele. Ouch van buim kènste väöl las höbbe. Ich lous ‘ne gouwe raod veur huikoortsluuj: Gank neit te vout of oppe fits, gebroek openbaar vervuier of pak desnoods diene wage. Pas dan waal op veur daen angere radar, dae dien sjnelheid mit!

Pès volgende waek.

========================================================================================

18-07-2019:

KUL-KULTUUR

Murphy

Zaet uch de naam Murphy get? Nae,  ich maak gein reklaam veur ein aetzaak!  De wèt van Murphy zaet: Alles waat fout kènt gaon, zal ouch fout gaon. Dat zaet me waal ’s es eine gansen haop dènger tegeliek of achter mekaar neit floepe, zo wie me dat wil. Dat passeiert waal ‘s, ouch bie ós.

Lèts gónge bie ós in korte tied de sjpuilmesjien, de ieskas en de dreuger achterein kepot. De hortensia’s in d’n haof hónge sjlap van de wermde. De sjtroum veil oet ómtot de lamp in d’n haof kortsjloeting maakde, waarsjienlik ómtot ich get väöl water op die hortensia’s höb gesjproes.

Daobie kreeg ich ouch nog ’n perces verbaal ómtot ich 6 km te hel höb gevare. Ich höb metein gesjreve dat ich ’t d’r neit mit èns waar, haw ein lekke tuub wie ich de breif mit de fits nao de pos wól brènge en wie ich de breif in de bös haw laote valle wós ich neit mit of zónger poszegel!  Jao de wèt van Murphy, nuimp me dat.

Edward Murphy waar eine inzenjeur. Hae wól, zo laes ich, mit zien oetsjpraok dudelik make: ouch al is de kans klein dat get fout geit, es ’t risico mer dèks genóg geloupe wurt, zal d’r vruig of laat eemes ‘ne faeler make!

Ómtot ich al mien gedichter en verhäölkes in ’t Zittesj sjrief, krieg ich ouch waal ’s (terech of ónterech) kritiek op de  sjriefwies, de sjpelling. Noe geef ’t naeve de wèt van Murphy ouch de wèt van Muphry (opzèttelik verkeerd gesjreve!) die sjtèlt dat eemes dae sjriftelikke kritiek levert op ein teks, op zien of häör beurt teminste éíne faeler maak in ziene  eige teks! Geer zeet dus gewaarsjuwd!!

Djuu, is mich de printer-ink ouch nog op!

 

Pès volgende waek.

 

===================================================================================

11-7-2019:

KUL-KULTUUR

Zomervakans

’t Is weier zo wied: zomervakans. Ich weit nog goud dat, wie ich wirkde es sjoolmeister, die vakans ummer lang op zich leit wachte. En veer verlangde nao de lèste sjoolwaek mit ‘t sjoolkamp, de musical, ‘t oprume en pótse. De kènjer houfde niks mee te lere en noume sjpeelkes mit óm zich bezig te hawte. En es de sjoolbel veur de lèste keer góng en de kènjer oetgezjwejd ware en de deur aafgesjlaote woort, gónge veer nao de Mert in Zitterd. Dao zoute dan ich-weit-neit-wieväöl  anger sjoolteams, die aeve bliej es ós ware. Dao woort ’t jaor nog ’s gans kort besjpraoke en euver de vakans gekald en geproost op de zomer. 

Zös waeke vakans! Óm sjeloes van te waere, neit dan?  Sómmige collega’s ver trókke metein, meistes nao Frankriek, Italië, Sjpanje of Österriek. Angere wachde nog ei waekske, óm aan de vakans te wènne!  Noe ich al ‘ne gansen tied gepensioneierd bèn, höb ich die vakansiegevuiles nog ummer en zeker de herinneringe aan z’ón lèste sjoolwaek. Lang geleje höb ich ei gedichske gesjreve, waat ouch in miene bundel “Alles is muigelik” (ISBN 978-90-816440-3-7) sjteit:  

Daag sjool(-meister): 1960: meister, ich kóm uch bedanke, veur ’t zitte in de banke, veur ’t laeze in de buik en veur t sjtaon in de huik; veur ’t dóffe in de rök: geer zeet mich noots mee trök! 2010: awwesj die kómme bedanke, sjool verlaotesj die aeve janke; kedoos, ‘n flesj wien of ’n sjoon bouk, sóms ‘ne zelf gebakke kouk; leif breifkes mit leif weurd; in ach jaor is zoväöl gebeurd. noe waere ze smurf van de brök en jeder jaor kómme ze (haopelik) trök!

Ich haop dat de awdcollega’s zich deze middig goud verammezeierd höbbe mert en wunsj jederein, lerare, kènjer en hun awwesj ein fejn zomervakans!

 

Pès volgende waek.

==============================================================================

3-7-2019:

KUL-KULTUUR

 

Filosofeiere......

De meiste luuj hawte zich ’t grootste deil van hun laeve ómgang mit dènke euver vruiger of euver later. Woróm neit euver vandaag d’n daag, huuj, to-day, heute, aujourd’hui?

Kump dat ómtot ze neit kontent zeen? Kump dat ómtot ze te väöl wille. Te väöl wille bereike, te väöl wille höbbe, väöl geldj wille verdeine? Eine filosoof - ich weit neit mee wae - haet ’s gesjeve: “Vruiger is neit mee, en de toekoms is ein projectie van vruiger”. Dae gouwe minsj haet mich aan ’t dènke gezat. Ich perbeier mich zoväöl muigelik ómgang te hawte mit ’t noe. Es ich ‘ns euver vruiger gaon dènke, geef ’t sjoon herinneringe, mer väöl anger dènger kèn ich mich neit mee herinnere en dan vuil mich dao neit goud euver. Nae, ich sjloet mien ouge neit veur waat gewaes is. Mien kleinkènjer zörge waal dat ich aaf en toe euver vruiger mót vertèlle! Es ich euver de toekoms gaon naodènke, geit ’t mich nog sjlechter aaf. Ich mót ‘r neit aan dènke waat allenej zoal kènt passeiere. Mit die (klein-) kènjer, mit ós zelf, mit dees welt. Gelökkig zeen ’t diezelfde kleinkènjer die d’r veur zörge dat ich de moud d’r in hawt! Laes mer óngersjtaond gedich.

 

“Zap ‘t nuuts noe effe weg, de gezèt kump sjtraks waal oet. Nae, ich sjloet mien ouge neit, sjtaek de kop neit in ’t zandj. Kiek nao baove in de lóch, zuik nao haop en ouch get sjteun. Want ’t is neit mee zo sjoon, alles liek opèns zo kawd.

Dènk mer dèkser positief, zuug gein baere oppe waeg. Blief geluive in de jeug,

‘al kump goud’ is geine druim. Es noe jederein veur zich, mit de anger raek’ning hiltj en dèkser mitein kalt, zuut de welt gans angesj oet!”

 

Pès volgende waek.

=======================================================================================

27-6-2019:

KUL-KULTUUR

 

Perpluuj

’t Geef luuj en perpluuj…

Geer kènt ze vas en zeker, die luuj die dich ummer in de rae valle. Die luuj die dich nooitsj laote oetsjpraeke. Ze loestere eigelik mer hawf nao waats doe aan ’t vertèlle bès. En gaon dan door mit hun eige verhaol, dat natuurlik väöl baeter, versjrikkeler, sjoonder en intressanter is.

Of luuj die zich ummer sjtrieje euver get waats te zaes. Luuj die ummer baeter weite. En die ummer mee sjpas höbbe gehad, die ummer mee leid höbbe gehad. Die de Sjpaanse grip höbbe gehad, zo erg, zo haet dat nemes gehad. Die zo dèks in ’t krankenhoes höbbe gelaege dat ze alle chirurge mit de veurnaam mage aansjpraeke.

Die väöl wiejer op vakans zeen gewaes, väöl mee gezeen höbbe. Dènger die nemes gezeen haet of mitgemaak haet. Die dao ouch väöl weniger veur betaald höbbe. En die höbbe zó’n gouw adresse, weite de bèste restaurants en cafés, nemes kènt die, nemes wit daovan. En ei waer dat ze höbbe gehad! (Ouch al höbs van angere geheurd en in gezèt gelaeze dat ’t dao twee waeke geraengend haet!)

Dao waer ich toch sóms zo muig van. Lèts ouch weier. Veer koume ós taenge in de sjtad en ich leip get lestig, ómdat ich mich sjus van teveure vertraoje haw. “Waat zeen ich, löps te neit goud? Pas dao mer mit op, want…” En doe koum weier ein litanei van raodgaevinge, van waat ich waal of neit mous doon, want wie zie ‘ns ‘ne keer waar gesjtrukeld euver eine losligkende sjtóptegel… en die van de gemeinte haw ze ouch gebeld, want ’t waar toch ein sjanj dat … Zou ’t door de hitte kómme? ’t Geef luuj en perpluuj.

Jedere geliekenis mit besjtaonde luuj of gebeurtenisse beröste op toeval!

Pès volgende waek.

=======================================================================================

20-6-2019:

KUL-KULTUUR

 

Paek

Deze waekelikske column sjrief ich meistes op zóndig, zodat de redaktie ‘m op tied krig. Daoróm is ’t neit ummer aeve aktueel. Meistes sjrief ich euver dènger die nog mótte kómme, mer vandaag geit ’t ouch euver dènger die al zeen gewaes.

Wie ich ómgang góng mit dit sjtök, kreeg ich aaf en toe opnuuts houndervel van waat ich lèts gezeen en geheurd höb: ’t konsèr Douze Points van Hermenie Sint Joep oftewaal de Paek.

Ónger leijing van Björn Bus höbbe die veur eine grandioze aovend gezörg in ‘ne sjtampvolle sjouwburg. Wim Steinbusch moelde alles op zien humoristiese maneier aanein en woort daobie op ein beeldsjirm óngersjteund door ’t hilariese duo Kwebbel (Cyrille Niël) en Sjnebbel (Sjef Schurgers).

Same mit de hermenie zónge ouch veier fantastiese zengesj en zengeresse mit: Esther van Cleef, Maurice Geilen, Marlou Obers en Geralt van Gemert. Veer dachte aaf en toe dat veer op ‘t richtige songfestival zoute. ’t Pebliek waar enthousias en zjwejde mit de vaenkes van de deilnummende lenj . Es intermezzo sjpeelde de Paekbaeker-wènnaesj Dorianne & Thijs ein virtuoos sjtök. Waaauw!

Op ‘t ènj woort aan tele-voting gedaon: Jederein koosj mit de sjlumme telefoon sjtömme. ’t Leidje Eres Tú kreeg de meiste sjtömme en woort nog ’ns gezónge door Marlou Obers. Ein sjoon aafsjloeting van eine fantastiese aovend. Chapeau veur alle deilnummesj!

Behawve dat kónser zeen d’r natuurlik nog mee sjoon evenemènte gewaes, wie  de Hammer Sprint in ’t Tom Dumoulin Bike Park, de Gelaender kirmes, Sjtoere Manne Daag en Zitterd op ’t Menu.

Waat kump d’r nog aan? ’t Geheime Tuine festival op 23 juni - ich doon ouch mit - de Zomeraovendboetecinema ( bènneplaatsj kesjteel Lömmerich ) op 27 juni en ’t Kènjerfes op 30 juni.

Ich liek waal emes van de VVV!

Pès volgende waek

===================================================================================

13-6-2019:

KUL-KULTUUR

 

Hoeszaenge

 

Veurige waek gebroekde ich ’t woord hoeszaenge. Es dae sjeif hóng, koum dat waarsjienlik omdat man en vrouw ruzie hawwe, wo forsj mit de deure woort gesjlage. De hoeszaenge hóng dèks baoven ‘n deur!

Wie me vruiger nao Kaevelaer of Sjerpenheuvel op baewaeg góng, brach me behawve baekaerse en medaajes of ‘n bloudwoosj ouch dèks de vrome hoeszaenge mit. Dat waar ein vel pepier dat thoes woort opgehange, aan de bènnekantj van de kelderdeur, of bie boerderieje op ein van de sjtaldeure.

 ’t Blaad waar verseierd mit oppe lènkerkantj ein bóntjgekleurd bild van Ózzelivvevrouw en oppe rechterkantj Christus aan ’t kruuts. D’r sjtónge ouch ein aantal tekste op die vrouge óm biezunjere besjerming van de H.Maagd Maria en óm besjerming van de H. Donatus es patroon taenge ónwaer en bliksem. Me haw euveral raekening mit gehawte: de teks sjtóng in Holles– Dutsj of Holles - Frans aafgedrök.

‘ne Angere hoeszaenge is get jónger, dae wurt namelik oppe moer of op ein deur gekriet. Dit passeiert in Dutsjlandj door de drie keuningskènjer, die zèngentaere door de sjtraote gaon. Mer de teks 20*C+M+B+19  wurt allewiel ouch nog op gebaedskaarte gedrök, die in de kirk waere oetgedeild.

‘t Is een stjök kertóng wo de teks in sjoon lettesj op sjteit. Sóms kump se ze hiej ouch nog waal taenge. C M B beteikent: Christus Mansionem Benedicat  oftewaal Christus zaengene dit hoes. ’t Sjterke is de sjter van Bethlehem, de drie krutskes zeen de goddelijke Drievuldigheid  (Vader, Zoon en Hèlge Geis). CMB wurt ouch waal ’s oetgelag es verwiezing nao de drie keuninge Caspar, Melchior en Balthazar die in de krissjtal op kraambezuik koume.

Dit zeen allenej aw tradities. Mer ich zoug dat ’t allewiel internetgesjefte geef, die dich zelfs gezaengende hoeszaenges opsjikke, 65 cent per sjtök!

Pès volgende waek.

====================================================================================

5-6-2019:

KUL-KULTUUR

 

Dawtrappe

Höb geer dat ouch waal ’s gedaon, ‘sjmörges gans vruig mit de blote vuit door ‘t nog nate graas trampele? De daw oppet graas zou ein zuverende, genaezende wirking höbbe. Dat dach me vreuger in jeder geval. Bie ’t meifees woort gevierd dat de natuur nao de wèntjer weier tot laeve koum. Veural in ’t ooste van ós landj gónge väöl luuj mit Hemelvaart gans vruig op paad, de natuur in. Ze zörgde d’r waal veur dat ze veur de mès trök ware. Mer ómdat d’r naeve aete ouch väöl drank woort mitgenaome, koum me dèks nogal get besjónke trök. De luuj oppe fits sjtouke zich dan eine bösselke brem achter de koplamp óm te bewieze dat ze ech in de natuur ware gewaes. Mer dat koosj me zo ouch waal heure, zeen en ruke!

Dae Hemelvaart is veur väöl Europese lenj ’ne vriejen daag. Volges de Biebel is dit d’n daag dat Jezus Christus veertig daag, naodat hae is ópgesjtange oet d’n dood, nao de hemel góng. Hae belaofde dat d’n Hèlge Geis flot zou kómme om de luuj te helpe. Dat passeierde mit Pènkste dus. Dat wurt kómmende zóndig gevierd.

In ós buurlandj wurt mit Hemelvaart ouch Vatertag (Männertag of Herrentag) gevierd. En wie! Ich höb ’t zelf gezeen wie ich mit Christi Himmelfahrt in de Eifel waar. Mit bakfitse, huifkarre en aope karre, handj- wages, vol gelaje mit vadesj, kratte beier, sjnaps en angere sjterken drank trókke ze de gansen daag zèngent- en drènkentaere door de dörper. En ze woorte ummer zater, de leidjes ummer valsjer en ’t gesjreef ummer helder.

Gaef mich dan toch mer oze eige awwerwètse vaderdaag, mit greumele in bèd en nuuj zökke of sjlips es cadeau! Liek mich ouch väöl baeter veur de hoeszaenge!

Pès volgende waek.

==================================================================================

29-5-2019:

KUL - KULTUUR

 

Percessie

 

In deze kemunietied pas mien verhäölke dat ich veur ein paar jaor höb gesjreve. Ein sjtökske oet Trio Fanfaar:

“De meziekjóffer waar jónk en blóndj en gouf zo fien lès dat ze alledrie de volgende gounsdig mit opgepótsde träöte zelfs ein hawf oer te vruig versjene! …

Nao bekans ein jaor lèsse krege ze ‘n pak en patsj aangemaete. Mer d’n aovend  dat de sjnieder koum, waar Jeun neit dao. Wie ze häöm opbelde, zag ‘r mit ein geknepe sjtömke dat zien Annie neit wól dat hae mit z’ón apepekske euver sjtraot zou loupe! Hae meljde zich dan ouch gans aaf en zou de hoorn trökbrènge. Wie Joep dat heurde vroug ‘r metein of hae dae hoorn moch kriege, want zien geblutsjde träöt sjtóng toch neit bie ‘n nuut uniform. En zo passeierde ‘t.

Hun eesjte officieel optraeje zou de percessie van de kemuniekènjer waere. Ze sjpichde zich d’r op. Mer eesj mouste ze proufloupe oppe plej. Die van de drumband deigen ’t waal aeve veur. Joep vónj, es awdsoldaot, dat dat marsjeiere väöl baeter koosj. Daaoróm booi hae aan óm ze dat èns goud te lere. Mer dat voul neit goud in de gróp, Joep meljde zich getraoje aaf en leverde metein kestuum en hoorn in...

Thoes vertèlde Frits greutsj dat hae es ènnigste nuut fanfaarlid mit zou loupe mit de percessie van zien kleinkèndj.

Mer de ganse famieje voul euver häöm haer. Wie zou dat oetzeen, es ‘t kèndj zónger opa de percessie leip. Alle anger opa’s en oma’s leipe waal mit. Nae, d’r voul neit euver te kalle: Hae góng mit de percessie mit, mer neit in de fanfaar…”

’t Ganse verhaol sjteit in mien lètste bouk: Alles is muigelik. Te koup bie Krings, Primera en VVV.

 

Pès volgende waek.

=================================================================================

22-5-2019:

KUL-KULTUUR

 

Mei ei ei

(Deze column haw ich get eerder wille plaatsje, mer dat is mich neit gelök). Wie ich veurige waek  sjtil in mien häöfke zout, zoug ich dat op twee plaatsje de nester van de biemeiskes gans vaerdig ware veur de de nuuj eikes.

Ich geluif dat ‘t gezègkde "In mei lègke alle veugel ’n ei" de dreksbak in kènt. Veugel lègke namelik ummer vruiger in ’t jaor hun eier. ’t Hink van de saort vogel aaf en natuurlik ouch van ’t klimaat, wienee ze eier lègke. Meistes zo gaw es ’t wermer wurt en d’r genóg te aete is. Ouch in april zeen d’r al genóg rupsje, insekte en wurm die daoveur gesjik zeen.

Veugel höbbe rupsje neudig óm hun jónge groot te brènge. En ómdat d’r al eerder in ’t jaor väöl rupsje zeen, mótte de veugel ouch vruiger eier gaon lègke. Biemeiskes lègke hun eier vandaag d’n daag al teen daag eerder es 30 jaor geleje. En gek genóg ouch ein eike weniger es doe. Dat is versjtenjig, zo blif d’r genóg te aete veur de jóng kuke. Goud geregeld, neitwaor?

Neit alle veugel mótte zich aanpasse aan ’t klimaat. Aenje beveurbeeld nèstele al in fibberwari. Maelder en mösje vange dèks in meert al aan mit ’t boewe. Roufveugel zeen neit aafhankelik van rupsje, die kènne in de wèntjer genóg aete verzamele. De bósjuul beveurbeeld lèk häör eier al in jannewari of fibberwari. Mer… dat weit ich oet ein buikske, want bósjule höb ich nog nooitsj gezeen in mien häöfke! Waal biemeiskes, mösje en maelder en rupsje.

Ich dènk waal dat veer ’t gezègkde ein bietsjke mótte  gaon aanpasse, zoget wie: “In mei lègke veugel ’n ei, zeet mer sjtil, ‘t kènt ouch in al in fibberwari, meert en april!”

Pès volgende waek.

 

=========================================================================

15-5-2019:

KUL-KULTUUR

 

Kultuur

Deze column haet vanaaf de eesjten daag d’n titel: van kul pès kultuur. Mer ómdat daen titel te breid waar, haet de redaksie ‘m toendertied ingekort pès KUL-KULTUUR. Dao koosj ich waal mit laeve. Mer d’r sjtik natuurlik mee achter. Kul kump jao van flawwekul. Kultuur sjprik veur zich. Daoróm dènk ich dat de titel goud bie mien sjtökskes pas. Ich sjrief dèks euver flawwekul, mer ouch dèks euver serieuzere zake.

Aafgeloupe zaoterdig sjtóng kultuur op d’n agenda: ein kunsexpositie in ’t Mariapark. KIMS: kunst in mariapark sittard: Vinsters van de zeël. Op de oetneudiging sjtóng dat de äöpening woort verzörg door Theo Timmermans, dae dat op zien gans eige maneier deig: vol euvertuging, sjprankelend, humoristies en… in ’t plat!  Voul dat ónger de nómmer kul? Mer sjprouk de luuj waal aan! De sjriefster Leonne Cramers waar neit veurbereid op ‘t plat, want zie lous häören teks in ’t Holles, ofsjoon häör eige werk in ’t Gelaens gesjreve is.  Mer, gein probleem veur emes dae ’t haet euver Zitterd aan de Maas!  In ’t kort sjetsde Leonne waat veer te verwachte hawwe : Bep Verblakt sjildert figuratief en abstract. Plekskes in en óm häör Zitterd. ‘t Sjtóng d’r allenej gekleurd op. Frank Janssen fotografeiert gróppe, luuj, gruin en veural van gans kortbie. Monique Kroes sjildert portrètte en abstract. Zach, verrasjend en sjtoer mit natuurlike matriale en kleure.  Fotograaf Wim Kootstra wil zien fotoos laote bewaege en haet gans väöl respek veur de architektuur, de natoer en unieke luuj. Leonne Cramers zuut sjnel waat óm häör haer gebeurt en perbeiert dat in weurd te vange. D’r zit mee in es te op ’t eesjte momènt leus.

De tentoonsjtèlling is jederen daag aope van  11 mei pès 26 mei van 11:00 pès 17:00 oer. Behawve  ‘sjmaondigs.

Pès volgende waek.

===================================================================================

8-5-19

KUL-KULTUUR

Dat sjmaak

Wie ich in ’t patronaat van Euverhaove, in de dependance van de bieb mien eesjte bouk leende en bènne twee daag oet haw, dach ich: Dat sjmaak nao mee. Ich höb es jónge sjnaak de ganse serie euver Dik Trom oetgelaeze en daonao de serie van Arendsoog en die van Pim Pandoer, van Biggles, van de Kameleon en noe laes ich nog jeder waek ein bouk.

Wie ich zó ’n vieftig jaor geleje  mien eesjte gedich in ’t Zittesj op ein verjaordaags kaart haw gesjreve dach ich: Dat sjmaak nao mee. Saer jaor en daag sjrief ich kriskaarte, limmeriks, gedichter, verhaole en zelfs ganse buikskes. Alles in mien geleif Zittesj.

Wie ich veur de eesjte keer es “kwekeling” veur ein vol klas sjtóng en de kènjer aan mien luppe hónge, dach ich: Dat sjmaak nao mee. Nao ’t behaole van mien diploma höb ich veertig jaor mit plezeier veur de klas gesjtange.

Wie ich mien eesjte kleindochter – ein paar oer awd - oppen erm droug, bekans achteen jaor geleje, dach ich: Dat sjmaak nao mee. Ós  kènjer höbbe häör bès gedaon: noe höb ich veier sjatte van kleindochtesj!

Wie ich mien eesjte biedraag haw geleverd aan de serie Platbook en ich ’t gedrök eksemplaar in de henj haw, dach ich: Dat sjmaak nao mee. Ich höb aan twelf “platbuik” mit mage wirke.

Wie ich miene eesjte column sjreef veur dit waekblaad VIA Limburg en dat ouch nog gepubliceierd woort, dach ich: Dat sjmaak nao mee. Waek in waek oet sjrief ich ‘n sjtökske veur dit blaad. En ’t zeen d’r inmiddels mee es 125 gewore.

De eesjte vakans allein, de eesjte rielès, ’t eesjte muulke, d’n eesjte keer, de eesjte danslès ’t eesjte glaas beier, alles sjmaakde nao mee.

 

Pès volgende waek.

===================================================================================

24-4-19

KUL – KULTUUR

 

Kennedy

 

Aafgeloupe zoaterdig waar prachtig waer bie de Kennedy Mars, teminste veur de luuj langs de kantj – zo wie ich. Veur de luipesj waar ’t dèks te heit. Die höbbe ech mótte aafzeen, num dat mer van mich aan!

Wie ich nog get jónger waar höb ich die 80 kilomaeter vief maol oetgeloupe, en eine keer de finish neit gehaold. Ouch mien vrouw en kènjer höbbe in daen tied dat wanjelvirus - tiedelik - euvergenaome en same höbbe veer gans get Kennedymarse geloupe. En jao, wie ich dit jaor góng kieke, kriebelde ’t toch weier!

‘t Princiep van de Kennedymars is bedach door John F. Kennedy en oet-gegruid pès ein biezunjer evenement. In januari 1963 vroug Kennedy zich aaf of de officiere van ‘t Amerikaanse marinekorps fit genóg zouwe zeen óm 50 mijl (= 80 kilomaeter) bènne 20 uur aaf te lègke.

Die oetdaging woort ein raasj ónger de veural jóngere Amerikane. Vanoet Amerika sjloug de raasj in de jaore  zestig van de veurige eeuw euver nao Europa en ouch nao ós landj, jao ouch nao Zitterd.

Saer daen tied zeen d’r ummer mee Kennedymarse oppe kalender versjene.   Op ruum  25 plaatsje in ’t landj wurt z’ónne mars georganiseierd.

In Zitterd en Someren löp me al saer 1963. Op versjeie anger plaatsje sjtart me neit ’sjmörges vruig mer saoves laat. In Klarenbeek is meistes de eesjte van ’t sezoen, in Ridderkerk löps te ‘sjnachs tösje de meules en zuus te ‘sjmörges de Rotterdamse Euromast in de wiedte al ligke.  Daobie mós te dao ónger 18 i.p.v 20 oer bènnekómme! In Loon op Zand make ze ’t nog sjpannender: dao mós te in 15 oer aan de finish zeen! Gekker mótte ze ’t neit make. Maar ’t blif kriebele.

Fejn Paosjvakans .

 

Pès volgende waek.

========================================================================================

17- 4 -19:

KUL – KULTUUR

 

Sjmautwurmke

Op ’t awd Zittesj laesplenkske, oetgegaeve door heemkundevereiniging ‘de Lemborgh’, zoug ich ’t sjone waord sjmautwurmke, mit ein sjoon taekening van ’t leivenherebeesjke, ein klein óngerzuikend beesjke mit ein groot bereik! 

Nuusjierig wie ich bèn höb ich ein en anger opgezóch: De meiste leivenherebeesjkes en hun larve laeve van blaadluus en daoróm waere ze in de glaastuinboew gebroek. Op ‘t Belsj en bie ós kómme 60 saorte veur, van 2 pès 10 millimaeter. De meiste laeve óngeveer ein jaor. De sjtippe op de rök zègke dus niks euver de awwerdóm, we me ós vruiger haet wiesgemaak! Es veugel ze wille opaete, pruive die ein saort gif dat bitter sjmaak en sjtink. Ze laote de beeskes dan meistes metein valle. De roodzjwarte kleur is eigelik ein waarsjuwing: blief van mich aaf!

Gein ein anger beeske kènt zoväöl versjillende name es ’t leivenherebeesjke. Bie de Germane heisjde ’t beeske Freyafugle, vogel van de godin Freya. Wie die Germane christene woorte, verangerde dae naam in leivenherebeesjke. Op ’t Dutsj zègke ze Marienkäfer, in ‘t Èngelsj ladybun. Op ’t Holles zaet me ouch waal Mariakaever, Hemelskoetje, Zonne- of Gelökskaever. Bie ós dus sjmautwurmke of hemelbeesjke, aoligbeeske, modergaodssjterke of slivveniersbieske. Ich vènj sjmautwurmke toch ’t sjoonste klinke, chauvinisties hè. Jaomer dat ’t hie neit mee gebroek wurt.

Oppet sjoolplein van de kleinkènjer höbbe ze ‘ne tegel van ’t beesjke ligke. Dat is ein dudelik symbool veur de kènjer. Ein symbool taenge zinloos geweld. Es ze zich zouwe wille beusjtele, of ’t sjpele get oet de handj löp, waere ze op dat symbool geweze. Blief van mich aaf! Haopelik hulp ‘t.

Eigelik zouw me die tegels euveral mótte gaon lègke, euveral wo ’t oet de handj dreig te loupe. Veurbeelde zat.

’n Sjmautwurmke taenge geweld! Goud idee???

Pès volgende waek

 

=====================================================================================

11-4-19:

KUL-KULTUUR

Nujerwèts

Op ein van mien wanjelinge zoug ich dat me ‘ne aanvank haet gemaak mit ’t verboewe van ’t Kleesj en ómgaeving. Wie ik sjtil sjtóng óm ‘ns goud te kieke sjprouk mich eemes aan mit de weurd: “Boewe veur laegsjtandj. . . sjandalig.”  Veurdat ich koosj antwoorde waar hae sjejjentaere wiejer geloupe.

Noe höb ich nooits op ’t Kleesj gezaete en ouch gein bènjing mit ’t geboew, mer ich haop toch dat ze aan de boetekantj wenig verangere. Ich vènj ’t ein deftig, sjtatig geboew, dao mótte ze – zeker aan de veurkantj – mer wenig aan sjoestere. De appartemènte die d’r naeve waere geboewd, de Wieër, zeen d’r oppe teikening nujerwèts oet. Awd naeve nuut. Dat heurt ouch bie Zitterd. ’t Vilt mich sowieso op dat ‘r ummer mee nujerwètse geboewe biekómme. Kiek mer ’s nao de sjtase, mit dat golvend daak, ouch al sjteit dat al saer 1993; de Ligne mit bieb en museum, of de geboewe in de buurt van ’t Fortunastadion: ‘t houfkantoor van Sabic ouch waal ’t sjeep genuimp, ’t geboew van de Rabobank, de nuuj brandjwaerkazerne, ’t kantoor van Zo Wonen, gank zo mer door. Ich bèn gans benuud nao ’t Hof van Serviam, wo me ouch aangevange haet mit grave.

Ónger dat wanjele zeen ich ouch dat ‘r väöl geboewe nog ummer laeg sjtaon.  Ich lous dat van de grootste gemeintes in Limburg  Zitterd ‘t hoogste laegsjtandspercentage (16,6 procent) haet. Mer ouch in Mestreich(11,1 procent) en  Haelder (11 procent) lik dat laegsjtandspercentage baove ‘t landelik gemiddelde.

Noe höb ich ouch geheurd dat veur die geboewe nuuj planne zeen óntwórpe: veur de V&D oppe mert, de aw bieb aan de Broukzitterderwaeg, de Horecasjool aan de Kleine Sjteeg…. Planne jao, mer dat wilt jao nog neit zoväöl zègke in Zitterd!

Pès volgende waek,

=====================================================================================

3-4-19:

KUL – KULTUUR

Meert 2019

Veur mich waar aafgeloupe maondj meert van dit jaor ‘ne biezunjere. Woróm? Deze maondj bèn ich zevetig jaor gewore. Danke… Op miene verjäördaag is mien driede buikske “Alles is muigelik” geduip en gepresenteierd. En petit comité, zo wie me dat zaet. Mit ’t besjtuur van Veldeke Krènk Zitterd, die ’t höbbe oetgegaeve,  mit de teikenaer Jan Ruigt en de sjriever en ós wederhèlfte. Veer woorte goud verzörg bie Jan en Corinne in de Kup. ’t Waar gans gezèllig.

Op 19 meert, op Sint Joep sjtónge mee es 350 mertkoupluuj en sjtandjwirkesj in de bènnesjtad. Oppe Pötsjtraot zelfs biezunjere sjtandjwirkesj: Veldeke Krènk Zitterd maakde dao reklaam veur ós Zittesje taal en haw versjeie buik dao ligke; geer raodt ’t al, jao ouch miene driede bundel “Alles is muigelik”.  Mit bekans 120 pagina’s mit gedichter, verhaole en columns, alles in mien geleifd Zittesj. Sómmige sjtökskes höbbe op mien Feesbouk of in  Via Limburg gesjtange.

Veldeke Krènk Zitterd sjtóng de gansen daag Pötsjtraot. Ich höb dao ouch mien buik mage signeiere en verkoupe. Naeve mien eige bouk louge d’r ouch de veurige oetgaaf van Veldeke Krènk Zitterd: “046 Sjrif” en ’t nuut Zittesj laesplenkske, de nuuj greumelmetjes , sjoon tesje  nog väöl mee. ’t Buikske is noe ouch te koup bie Wim Krings oppe Brandj en bie de  VVV in Zitterd. (veur € 12,50) Ouch bie de verboewde Primera!

Op zóndig 24 meert waar bie Ernesto’s oppe Mert ouch weier SOP: Sittard Open Podium, mit meziek en ouch gedichter door ó.a. Phil Schaeken, Wim Kallen en óngergeteikende. Dao hawt geer mich ‘laif’ bezig kènne zeen!

En dan… ’t Lètste wiekend: ‘t Sjmartlappe-festival inne bènnesjtad, väöl lache en (neit ech) bäöke… Aafgeloupe zóndig ’t Krómbroodrape, ouch hartsjtikke gezèllig. Daoróm vónj ich meert ‘ne biezunjere maondj. Waat zal april brènge?

Pès volgende waek.

 

==================================================================================

27-3-19:

KUL – KULTUUR

Laetare

Zóndig Laetare, de veierde zóndig van de vastetied. “Zeet blie”, zo zouws te laetare kènne vertale. En blie zeen ze meistes, es de krómbreudjes in de Kogelvanger oppe Kolleberg waere oetgesjmete. Ein tradiese, die al gans awd is. Gans vruiger góng de pap van ’t gezin in alle vruigde krómbreudjes versjtaeke in d’n eige haof. En es me geinen eige haof haw, góng me dèks nao de Kolleberg. De kènjer woort vertèld dat die breudjes oet de hemel gevalle ware! In de jaore twintig van de veurige eeuw dreigde dit gebroek oet te sjterve en daoróm woort in 1923 ein Krombroodcomité opgerich. Door Zittesje bekkesj woorte ein paar doezend breudjes gebakke en die woorte op ein kar mit paerd nao de Kolleberg gebrach. Me sjtopde eesj bie ’t Hoes mit de zeve brögke, wo de kènjer die verzörg woorte door de zustesj Carmelitesse, getrakteierd woorte. Daonao trók me wiejer nao de Kogelvanger en dao begoosj ’t sjmiete. Óm ’t nog bekènder te make woorte bekènde luuj gevraog óm breudjes mit oet te sjmiete: ministers, gouverneurs en anger bekènde Limburgesj. In dezen tied is d’r zo väöl te doon mit Hawfvaste, dat me ummer get nuuts mót bedènke óm aktueel te blieve: de sjtoet wurt oetgebreid mit Zittesje meziekkorpse, de sjötterie en vereiniginge mit ein folkloristies karakter. Ónger ’t sjmiete wurt ouch ein sjpeciaal breudje  gegooid en de venger of vengster krig eine sjone pries! Euveriges, in september 2017 is ’t Krómbroodrape biegesjreve in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland en haet me ‘n eige logo daovan gekrege! Daodoor kènne ze aangaeve wie greutsj veer op dees tradiese zeen. De awdste en ènsigste tradiese in de gemeinde Zitterd die op de Nationale Inventaris is biegesjreve!!  31 Meert 14:30 oer in de Kogelvanger.

 

Pès volgende waek

==========================================================================

21-3-19:

KUL-KULTUUR

Gans gruin

Geer kènt weier mitdoon aan Platbook. De enige reeks buik mit literair werk in ’t dialek oet de ganse provins. Thema is : Gans gruin. Veur de neit Zitterder: gans greun.  Insjikke kènt geer veur 15 april 2019 nao paul@uitgeverijtic.nl , en me maag mer ein gedich of kort verhaol (max 600 weurd) insjikke. Es Worddocument.

Gruin vuilt goud, bloume vuile goud en dèks de Kolleberg of Daniken in vuilt nog baeter. Ich höb gelaeze dat luuj flotter genaeze van sjtress es ze sjilderieje of plaetjes van de natoer zeen! Daobie kump ouch nog dat gruin dien hart langzamer deit sjlaon. Neit ummer natuurlik, want es ein sjoon maedje in ein kort gruin rökske langs löp ……. Wie góng dat gezègkde ouch alweier: get mit aw bök en gruin blaedjes?

Kènjer kènne zich baeter kónsentreiere door dèks boete te zeen, al is ’t mer d’n eigen haof of in ós sjtadspark. De joggers die in ’t gruin loupe – nae neit persé in ein gruin pekske – hawte ’t meistes langer vol es die bènneshoes op ‘ne loupbandj bewaege. Wie ich in ’t krankenhoes loug óm ein nuuj häöp te kriege, koosj ich de gansen daag wied oetkieke euver ’t gruin.  Dat deig mich richtig goud. Nao twee daag waar ich weier thoes. Daoróm ouch höbbe väöl krankehoezer allewiel einen daakhaof veur de patiënte en bezuikesj en zörge ze ouch veur väöl daagleich oppe zaal of kamer. ’t Geef noe zelfs gruin sjemerlampe mit ein daagleichpaerke!

Vruiger koosj ich ’t versjil tösje fruit en gruinte neit. En eerlik gezag noe ouch nog neit. Kómkómmesj zeen vruchte van ein plant, mer veer nuime ze gruinte! Mer waat maak ’t ouch eigelik oet, ’t is allenej gezóndj. Zeen de kleure van Fortuna ouch neit gael en GRUIN?!

 

Pès volgende waek.

=============================================================================

13-2-19:

KUL – KULTUUR

 

Optochhal

 

In de optochhal bèn ich al ein paar jaor róndjleijer, mit väöl plezeier. Veurdat ich mit ‘ne gróp langs de wages  loup vertel ich in de Sjans euver wie vruiger de wages geboed woorte, in ‘n garaasj, ónger de paort of op ‘ne boerenhaof. Es  de wage dan vaerdig waar, woort hae door ein koppel paerd, later door ‘ne trekker, door de wiek, dörp of sjtad getrókke. En este dan noe zuus wie die wages op vandaag gemaak waere… Ich höb väöl bewónjering veur al die wageboewesj!

Ich vertèl ouch dèks wie ich vruiger vastelaovend vierde.Es junkske van zeve jaor leip ich in ’n door de mam geneed Indianepekske door de getstkes en sjtraote van Euverhaove. Indianepekske is ein groot woord: langs de piepe van ein aw bóks haw de mam get fraanjele geplek of gesjtik en van dae graove zakkesjtóf  ’ne saort jas gemaak. Ich vuil ’t nog kratse! Mien zöster haw mich in ’t gezich get sjtrepe gemaak mit häöre roje luppesjtif en ougesjeem Oppe kop drie zelf geplókke en geverfde houndervaere , vasgezat in breie illestik en gewaopend mit ‘ne piel en baog, gesjneje oet witse. Die witse gruide naeve de sjpaorbaan, dao wo veer ummer sjpeelde en ouch ós hutte boewde, die dan door ‘die van de Nuusjtadt’ woorte aafgebraoke! Mit mien vrunj góng ich op jach nao kojbojs. Ich höb d’r lèts ein gedich euver gesjreve…

 

Vandaag d’n daag besjteit miene vastelaovend houfzakelik oet de veursjpas:   loestere en kieke nao L1 en de buuttefinale. Ouch volg ich ei bietsjke waat euver vastelaovend gesjreve wurt op Feesbouk en natuurlik… de rondjleijinge in d’n Optochhal.

Es geer ouch wilt zeen wie de Zittesje Vastelaoveswages waere gemaak, num dan kontak op mit Peet van Erp (peet@optoch.nl) of kóm kieke.

 

Pès volgende waek.

© johnhertogh

=========================================================================

23-1-19:

KUL-KULTUUR

Ónneuzel

 

Ich vraog mich waal ’s aaf, woróm doon luuj zo lestig euver zake die zo ónneuzel zeen, teminste die ich ónneuzel vènj. Dat sjtechele en vreigele euver wae, wienee, wo, waat neit of waal gedaon of gezag zou höbbe, da’s toch verlaore tied.

Ich höb dan ouch besjlaote óm te perbeiere minder of niks mee te gaon sjrieve euver zogenuimde voetbalsupportesj, die de boel ummer obbenuuts verzawwe of luuj die zich drök make of eine vastelaovesprins oet eige dörp of sjtad kump, of euver óze premier en zien ministesj en anger politici die allenej op Pinokkio gaon lieke, of euver dae Amerikaanse Donald, ‘t  Dutsje Angela, die Britse Theresa of dae Franse Emmanuel.

Ich wil ouch neit mee gaon sjrieve euver televisieprogramma’s van AVROTros, BNNVARA, KRO-NCRV, MAX, EO, VPRO, RTL, SBS of wie zo ouch allenej heisje.  En ich gaon zeker neit sjrieve euver waat in al die klatsjblaedjes euver die zogenuimde sjterre in de showbizz sjteit.

Ouch sjrief ich neit mee euver dat gevreigel  euver de vastelaovesleidjes die mesjiens waal of neit geklawd zeen of euver de deilnummesj, finaliste en oetsjlaag van ’t Buuttekampioensjap of ’t kómmende LVK. Ich kèn noe al zègke dat ‘r luuj zulle zeen die gaon bewaere dat gefoeteld ‘r is.

Gelökkig geef ’t nog nog zoväol anger dènger wo-euver ich kèn sjrieve, zo wie euver ’t Festval Sjiek dat zóndig gehawte is. Op dit festival woort ouch de Sjiek Literatuur pries oetgereik veur ein in ’t Limburgs gesjreve fictiebouk. De genomineierde ware Lizette Colaris oet Zitterd, Annie Tummers-Huppertz en Wim Heijmans, alletwee oet Kirkrao. Oetèntjelik haet Wim de pries óntvange veur zien verhaole- en gedichterbundel: D’r jank van de tsiet. ‘ne Dikke perficiat Wim, natuurlik ouch veur Annie en Lizette.

Pès volgende waek.

© johnhertogh

 

 

 

=====================================================================================

16-01-2019:

KUL-KULTUUR

Licinius

Op ein van mien wanjelinge róndjóm Zitterd zoug ich ein braedje - volges mich hartsjtikke nuuj - wo-óp sjtóng: Liciniuslaan. Wit geer wo dat sjteit? Ich waal. Naodat ich euver de vernuujde fitsbrök euver de Middewaeg haw geloupe, góng ich rechs aaf de breije lindelaan in. De buim sjtaon z’ón ach maeter oeterein. De laan is al mee es teen jaor geleje aangelag door Landsjapspark De Graven en zou de afsjloeting van ’t Absbroekbos mótte waere. Pès twee keer toe is dae waeg gans toegegruijd. Langs ’t sjpaor zou de laan wiejer mótte loupe, mer dat is neit gebeurd. Ei paar jaor trök haet me die laan nao Licinius vernuimp ómdat ’t de waeg nao ’t Liciniusmonument leidt nao 150 m vanaaf de fitsbrök.

Ich höb lang mótte zuike nao dae Licinius. Marcus Licinius Verecundus waar veteraan van ‘t 21ste Romeinse legioen dat in de 1ste eeuw n.C. gelegerd waar in Castra Vetera, ‘t latere Xanten en in Bonn. In het jaor 70 waar hae betrókke bij ‘t neijersjlaon van de opsjtand der Bataven. Mesjiens haet dae Licinius waal in dees ómgaeving gedeind. Wae wit?

Euver de Romeine in Zitterd weit ich neit zoväöl. Mer in ’t Erfgoed-centrum van Zitterd höb ich väöl geleerd. Veierentwintig topsjtökker leet me dao zeen en wie ich ein tweede runj leip, óntdèkde ich ummer weier nuuj dènger. Gank ouch mer ’s kieke.

Ich lous dat d’r op z’ón hónderd plekke in en óm Zitterd Romeinse vóndste gedaon zeen: reste van nederzettinge, villa’s, graafheuvels, waeg, ein brök, waterpöt enz. De permanente tentoonsjtèlling geit wiejer ouch euver Bandkeramiekers, Riddesj, Bokkeriejesj,Hollenjesj, Judde, Mienwirkesj en nog väöl mee. ‘t Is gesjik veur ’t ganse gezin; zo lik ‘r veur de jeugd ’n sjpeurroute vaerdig. Sjoon toch?

Waats te van wanjele neit allemaol kèns lere!

Pès volgende waek.

©johnhertogh

 

======================================================================================

19 december: 

KUL – KULTUUR

 

Awdvraensj

 

Wae kènt ’t woord awdvraensj nog? ’t Sjient oet ’t awd Frankisch te kómme, ein taal die oetgesjtórve is en ’t beteikent  awwerwèts. Ich vènj ’t sjoon óm z’ón awd woord op te sjrieve, mer gebroeke deit ’t nemes mee!

Ze zègke waal ’s dat ich awwerwèts bèn en dat ich neit mit d’n tied zou mitgaon. Ich ben ouch al get awwer, mer woróm vintj me emes awwerwèts?

Ómdat me zich meistes aan de regels van fatsoen hiltj? Ómdat me vraemp  opkik es jóng luuj metein doe en dich taege dich zègke? Ómdats te neit mit deis aan nujerwètse mode, of de meziek van dezen tied neit zo kèns waardeiere? Ómdat ich ’t dèkser wie èns euver vruiger höb..?

Ich zèk neit dat vruiger alles baeter en sjoner waar. Dat is ouch neit zo. D’r zeen natuurlik zake die gans angesj zeen, mer of die ummer baeter of sjlechter zeen?  Beveurbeeld: bie ós thoes zagte veer geer en uch taege ós awwesj en anger ‘grote’  luuj. Dat houf noe ouch neit mee. Es de vrunj of vrunjdinne van mien kleinkènjer mich noe vraoge : Zèk, bès doe de opa van… kiek ich dao neit mee van op, mer bèn ich eerder greutsj.  

Mer wie kóm ich hie eigelik op? Och jao, ich waar ’n waek op vakans in ’t Saarlandj (D). Oppe Weihnachtsmarkte dao höb ich genaote van awwerwètse krisbuim mit awwerwètse zilvere, gouwe en rooi krisböl. En... mit eine sjitterende piek baoven in de boum. Zo sjteit ‘r noe ouch eine thoes.

Oppe tillevies zoug ich dat zjwarte krisbuim zónger piek noe “in” zeen. Da’s pas nujerwèts of modern!

Laot mich mer awdvraensj zeen. Ich wunsj uch gans awwerwèts :

Sjoon Krisdaag en alvas ‘ne gouwe Roetsj!!

Pès volgende waek.

===================================================================================

 

5 december 2018:

KUL-KULTUUR

Zjwarte Piet

Ich waar ’t zo muig, al die diskussies euver Zjwarte Piet. Höb mich èns opgezóch waat in anger lenj gebeurt mit ‘t  Sinterklaosfees.

In Frankrijk en Wallonië heisj de hulp van 'Saint Nicolas' heisj Père Fouettard. Neit sjrikke, want dat beteikent: vader mit de zjwik of sjlaonde vader. Dae zuut neit oet: vuurrood haor, ‘ne verwilderde roje baard en hae dreug eine grote mantjel mit kap. Deze Père Fouettard geef aan ‘sjtoute’ kènjer  eine kleine sjmik es sjtraof. Vruiger woorte ze dao zelfs mit gepizzeld!

In Zjwitserlandj, in ’t deil wo Dutsj gesjpraoke wurt, heisj St.Nikolaus ouch waal Samichlaus en zit ‘r op eine aezel. Ziene helper heisj  Schmutzli. Dao wurt neit gezónge mer riempkes opgezag. Dae Samichlaus kump neit oet Sjpanje mer oet de boesj.  Bie ’t Chlauschlöpfen perbeiert me Sinterklaos wakker te make en ‘m nao ’t dörp te lokke. Ónger ’t Klausjagen  deile veier Schmutzli kuikskes oet aan de luuj. Ze klaatsje ouch mit de sjmik en blaoze op heures van kui.

Op anger plaatsje heisj Sinterklaos Pelznickel. Pelzen beteikent ranselen en Nickel kump van Nicolaas. Hae dreeg in ziene zak neut en fruit en deilt dit oet. De kènjer die neit leif zeen gewaes kriege klumpkes kaole, sóms in de zökke.

In Eusteriek viert me d’n daag van Nicolo. Die helpesj heisje dao  Krampussen en zeen d’r oet es duvele ! ‘t Woord Krampus  kump van ein awd Dutsj woord dat klaw beteikent.

In Luxemburg kump Kleeschen of Zinniklos oet de hemel en bezuik mit ziene duustere  gezel Houseker ’t landj. De man dae de Houseker sjpeelt wurt verkleid es paerd en mitgetrókke aan ‘ne kètting. Sóms is hae bekleid mit sjtreu en dreeg hae de kètting zelf…

Da’s ouch traditie. Pès volgende waek.

 

=======================================================================================

 

21-11-2018

KUL-KULTUUR

 

Sjpaor

Dae sjpaort neit mee, zaet me van emes dae de waeg ’n bietsjke kwiet is. Dae kènt me dan oppet gouwe sjpaor zètte, oftewaal ‘ne gouwe raod gaeve. “Nao veier maondj waar nog ummer gein sjpaor van häöm te vènje”, zag de rechercheur. Dae haw zien sjpaore verdeind. Waal leip d’r ein sjpaor van benzien nao de verbrende sjop. En hae wirkde oppet sjpaor. Zie gouf de hèngs de sjpaore en is sjpaorsjlaag verdwene.  

Mer ich zit noe op ein dood sjpaor... Waat wól ich ouch alweier sjrieve?

Ich woonde in de sjpaorkollenie en sjpele oppet sjpaor waar sjtreng verbaoje. Maar ja. Ich herinner mich, dat ich, wie ich oppe bewaarsjool zout,   ‘ns mit de grote jónges mit ’t sjpaor opgóng. Sjpannend. De grootste en sjtoerste lag dan eine cent- of waar ’t ein knepke - oppe rails. Veer daoke daonao allenej flot weg in de sjtruuk en es de trein langs waar, gónge veer kieke nao de munt dae bekans èns zo groot waargewore. En leipe dan hel heivesj…

Miene tweede bundel heisj  Sjmerig sjpaor en anger werk. Dao-in höb ich dit gedich gesjreve:

Sjmerig sjpaor / jóng berkebuimkes op de plei / geknak wie zjwaegele / achtergelaote mikado /door volwasse kènjer / beierblikskes / oetgekots naeve en euver / ’n gesjtrikde club-sjaal / ‘n gesjeurde vaan // gesjplete gedanke / barsjte in de kop / neit allein in Rome / wae haet noe verlaore?

Ich höb dat toendertied nao aanleijing van de voetbalrelle in Rome  gesjreve. Mer es ich de gezètte gluif, kèns te noe ouch dèkser van die sjmerige sjpaore vènje. Ein neit allein bie ’t voetballe. Zelfs bie dat groot fees veur de kènjer.

Sjpaore de luuj nog richtig?

Pès volgende waek.

======================================================================================

07-11-2018

KUL-KULTUUR

Wèntjerdruim?

Fake news, nepnuuts, foetelnuuts? Dao dach ich aan wie ich in de gezèt lous dat de Belsje in Brugge, Brussel, Antwerpe, Gent, Leuve en Hasselt de naam Krismert gaon verangere in Wèntjermert. Want ze wille neemes taege de kop sjtote! En ze meine dat wurkelik.

Dat geit mich toch waal erg wied…Es ze toch ómgang zeen, ich höb nog waal get ideeje veur ze: Krisbreudjes kènne ze wèntjerbreudjes nuime, de krisman wurt de wèntjerman, krismescd’s zal ich mer wèntjercd’s gaon nuime, krisaovend wurt wèntjeraovend, krisböl waere wèntjerböl, krisbuim mótte dan wèntjerbuim heisje, krismeskedoos waere wèntjerkedoos, de krisboodsjappe wèntjerboodsjappe, de krisbuimlempkes wèntjerbuimlempkes, ‘ne krismesfilm wurt wèntjerfilm, de krisgedanke wèntjergedanke. De kriskaarte mótte wèntjerkaarte genuimp waere, krismesleidjes natuurlik wèntjerleidjes, de krismeslunch wurt wèntjerlunch, krismeziek wurt wèntjermeziek, krisnach wèntjernach, de krissjtal wurt wèntjersjtal, de krisvakans wèntjervakans, ’t krisverhaol wurt wèntjerverhaol, kriswunsje waere wèntjerwunsje en krisposzegels tensjlotte waere wèntjerzegels.

’t Geef volges mien woordebouk 233 weurd mit krismes, dus veer kènne effe veuroet.

Mer volges mich höbbe ze in ’t Belsj de k….l al get ingetrokke. Want in ein reactie leet ’t Belsj hanjelscentrum weite dat ze niks höbbe taege ’t katholieke Krismes! Ze wille allein aktiviteite wie de iesbane enz. baeter ‘promote’. Mit de naam wèntjermert kènne ze zich neutraler opsjtèlle. Ze begriepe neit wo de luuj zich drök óm make!

Gelökkig zulle oppe wèntjermert nog ummer väöl krissjpulle

Eh  wèntjersjpulle sjtaon zo wie gebakke vösj, riefkuik woosj, waffele, werme wien en krismeslikeur. Nae nog gein halalwoosj of Glühwein 0 %.

Me vinjt wèntjermert geweun eine baetere en dudelikere naam es krismert. Wènjterlandj, wèntjerplezeier, wèntjerfestival, nuuj name veur de Krismert. Woróm?

Bie de Dutsjers geef ’t gelökkig nog Weihnachtsmarkt. En da’s mer goud ouch. Ich weit wo ich haer gaon!

===================================================================================

24-10-2018

KUL-KULTUUR

 

Blajer 2018

Ich zoug in mien ‘archief’ dat ich veurig jaor ouch als ’ns euver blajer en blaedjes höb gesjreve. En ’t jaor daoveur ouch… Daoróm deze titel mit jaortal.

D’n aafgeloupe tied haet de gemeinde weier blaadkörf geplaatsj. Dit jaor höb ich d’r neit veur houve te belle; opèns sjtónge ze d’r. Veer zètte veural wo väöl buim sjtaon, sjreve ze op Feesbouk! En ze zeen ouch begoosj mit ’t sjoonvaege van de ziepe. Neit euveral natuurlik, want neit alle buim verleize tegeliek hun blajer. Nu weit’ veer dat neit jederein jederen daag de eige sjtóp vaeg. Geinen tied, geine zin, ze kènne mich get, woróm betaal ich angesj belasting, enz.

Veural de get awwer luuj höbbe dèks muite daomit, mit dat vaege mein ich. Mer ouch mit ’t loupe euver de sjtóp dae vol lik mit blajer. Mit eine rol-later – waat ein woord – kump me neit goud veuroet en euver nate blajer kènt me flot oetlitsje. Ich zou zègke, help eur naobesj, es geer kènt.

’t Haet ouch zo zien veurdeile, dat vaege, blaoze of kaere. Me is in de frisje lóch en kump gaw in gesjprek mit naobesj en de luuj die langsloupe. Zeker es die d’n hóndj oetlaote. Dat heurs te nog ’s get. Dat is ouch ein saort ‘naobersjap’.

In Twente haet me ’t ouch euver de ‘naobersjap’ en meint daomit das te de plich höbs óm dien naobesj bie te sjtaon. In de dörpe waar dat dèks neudig,  ómdat dao gein openbare veurzieninge ware. Mer dat waar vruiger…

Euver de openbaar veurzieninge bie ós kènne veer kóntent zeen: in d’n tied dat ich dit sjtökse höb gesjreve, is ’t awd pepier opgehaold en is de plej wo-aan ich woon gans vrie van blajer, nou gans…  

Pès de volgende waek.

=====================================================================================

 

12-10-2018

KUL – KULTUUR

Sjtraepe

 

Es ’t zónnig waer is, wie de aafgeloupe tied en doe kiks nao de blaw lóch baove dich, kèns te dèks zeen wo de vleigtuge höbbe gevlaoge. De lóch zit vol witte sjtraepe. De vleigtuge vleige op ongeveer teen kilomaeter heugde. Dao is ’t kawd, z’ón veertig graad ónger nul. Die sjtraepe zeen eigelik kunsmatige condenswolke oet de oetlaotgasse van de motore. Die beginne meistes ’n sjtökske achter ’t vleigmesjien, ómdat die oetlaotgasse eesj aeve mótte aafkuile, veurdat ze ze kondenseiere. Dit laes ich allenej op Wikepedia…

Aaf en toe zuuste sjoon figure of tekste in de lóch, die op dees maneier gemaak zeen. En op nationale feesdaag kènt me zelfs vlagge in kleure hoog in de lóch zeen. Ich druim waal ‘s wie sjoon zou ’t zeen es baove Zitterd ein wolke-gedichske in ’t Zittesj zou kómme te sjtaon… Al is ’t mer veur aeve.

Dees daag höb ich ouch väöl lóchbalónne gezeen. Wie-t geer wit, höb ich heugde-angs, dus ’t blif bie kieke, waat mich betruf.

Die ballónne vleige neit, nae, die vare. Noe zouws te dènke dat de besjtuurder kapitein heisj, mer nae, die heisje pilote, sjus wie in ’t vleigtuug. Pilote die vare…

Die pilote mótte waal versjtandj van ’t waer höbbe, want es ’t raegent, ónwaert of hel wejt of ’t oetzich neit goud genóg is, vilt ‘r niks te vare.

Op die lóchballónne sjtaon ouch dèks sjoon tekste in allerlei kleure. Zou dat niks zeen veur 775 jaor Zitterd? Of veur Fortuna?

Ich zoug op de televisie prachtige ballónne op ’t WK fitserenne. Mer jaomer genóg geine sjtraepkestrui veur Tom Dumoulin! Waal veur Anna van der Breggen.

Laote veer d’r mer ‘ne sjtraep ónger zètte…

Pès volgende waek.

 

====================================================================================

26-09-2018

KUL-KULTUUR

 

Lach

Kènt geer uch De Lach nog herinnere? ’n Waekblaad ‘veur manne‘ dat pès de zevetiger jaore van de veurige eeuw haet besjtange. D’r sjtónge väöl pagina’s in mit moppe en verhaole. Mer ouch fotoos van dames in badpak en bikini. Me koosj ’t blaad koupe in kioske en ’t loug bie de kappesj. Ouch zout ’t in de Laesmap, meistes goud aafgesjermp tösje de Katholieke Illustratie, Libelle, Revue en de Panorama…

“Doe mós ‘ns get mee lache, doe kiks ummer zo serieus”, zègke ze waal ’s taege mich. Ich zèk dan ummer: “Zo kiek ich gemaekelik”.

Lache dat doon ich gaer en dèks. Aafgeloupe waek nog bie de oetvuiering van ein van mien awd leerlinge: Cyrille Niël. De Gevleugelde druimer  heisjde ’t sjtök. Twee verhaolliene leipe doorein: de vleugel, woveur hae zien hoes haet mótte verboewe en ’t verhaol van Piet oet de Baenje.

Cyrille haet mit zien brónze sjtöm sjoon gezónge in ’t Zittesj, Sjpaans en Holles ; oppe trèkzak, gitaar en vleugel gesjpeeld en vertèld euver zien laeve en leifde en zien druime. De variatie van dit alles maakde ’t pès ein sjoon geheel.

Veer höbbe väöl gelache en aaf en toe ouch sjtil naogedach.

Ich bèn d’r van euvertuug dat ziene pap Math en zien grote veurbeeld Teun mit höbbe gekeke. Die höbbe häöm zeker ‘ne dikke doem gegaeve. Ouch ‘t publiek waar enthousias, Cyrille kreeg ein sjtaond applaus.

Geer kènt Cyrille natuurlik es awd Marotteprins, mesjiens ouch van de kluchte wo-in hae sjpeelde, van de Revuu , es zenger van vastelaovesleidjes en natuurlik es madame Kwebbel van ’t komies duo Kwebbel & Sjnebbel.

Die traeje euveriges in december weier op mit “Sjtille Nach”.

Euver lache gekald!

 

Pès volgende waek.

 

========================================================================================

19-09-2018

KUL-KULTUUR

 

Baer

Höbs te waal ’s eine sjtensbaer gezeen? Waafereine baer? Eine sjtensbaer. Nae, geine wesjbaer, brilbaer, broene baer, iesbaer, löppebaer – jao dae besjteit ech – of zjwarte baer oet Artis of oet ’t Gajapark.

Ich mein ‘ne sjtensbaer, ouch waal sjtuutbaer genuimp. Eemes die ummer en altied aan ’t sjtense of sjtute is. In jeder femieje haet me waal z’ónne baer róndjloupe.

Nónk Hoebaer, óm mer eemes te nuime, sjpint de kroon bie ós femieje. Hae haet namelik de akelige gewènde om ummer weier obbenuuts te sjtense en te sjókkeneiere.

Bie jeder fees, of ’t noe ‘ne geweune verjäördaag,’n duip-, kemune- of trouwfees is, lök ‘t häöm óm jederein in de kortste tied taegen häöm op te zètte.

Geer wit waal wie dat geit. Me ’t haet euver de sjtudie van de kènjer en waat die daoveur mótte laote en wieväöl dat neit kos en dat ze d’r hel veur mótte wirke…

Zien kènjer zeen zónger muite cum laude gesjlaag. Die zeen SJAT-riek, höbbe ein geweldige baan – allein wurt nooits gezag wo - ‘ne dikke wage, ‘n bungalow mit zjwömbad en zoväöl sjieke vrunj … prof.dr.ir…

Nae kènjer höbbe ze neit, mit z’ón drök laeve. Op vakans gaon ze waal, zeker twee keer in ’t jaor make ze ’n kroes nao de Maladiven en Dubai enzo. Op ziene sjlumme telefoon,de nuutste, sjus oet Amerika laote kómme, leet hae greutsj de fotoos zeen. Geweldig toch, neit dan?

Mesjiens dènk geer noe dat ich sjeloes bèn. In taegendeil, ich sjtuut ouch waal ‘s. Ich laot ouch fotoos van miene sjlumme telefoon zeen: die van mien sjatte, ós kleinkènjer, mit ‘ne pluusje Baer…

Jedere geliekenis mit besjtaonde luuj, gebeurtenisse of name beröste allein mer op toeval!

Pès volgende waek.

 

=========================================================================================

13-09-2018

KUL-KULTUUR

 

Awwiever

Nae, ich bèn nog neit ómgang mit de vastelaovend. Ofsjoon….Es geer dit laes  is ’t Sint Rosafestival alweier achter de rök: de percessie, de kirmes, de verkeizing van de nuutste vastelaovessjlager, ’t alternatief Sjöttefees.

Mer d’r kump nog mee deze maondj: DVERS, ein “showcase” festival, mit ruum zevetig meziekgróppe, zèngesj, zangeresse, leidjessjrievesj en plaetjesdrejers (dj’s). Die traeje allenej laif op in ós bènnesjtad, verdeild euver 20 podia oppe Mert, Volt en in väöl kaffees.

’t Festival geef de gelaegenheid aan jóng talent om zich ‘ns goud te laote zeen. Sjus wie vruiger de talentejachte!

Laote veer haope dat ’t waer ouch mitwirk. ’t Is jao al bekans herfs! Mer ich höb gelaeze dat sjoon naozomerwaer, ouch waal awwieverzomer genuimp wurt.

De awwiever in dae naam höbbe niks te make mit ós Zittesje awwiever. Pès wied in de 18e eeuw waar wief ’t normale woord veur vrouw.  ’t Woord awwieverzomer kump oet de Germaanse en Noorse mythologie.

Nao eine sjone zónnige septemberdaag kènt ’t in de nach goud kawd waere, wodoor  me ‘sjmörges vruig de sjpènnewebber goud kènt zeen. Es de zón dan dao op sjient, lieke die dräöd op lang zilverechtige haore. Me dach dat die ‘haore’ verlaore ware      ónger ’t haore beusjtele van de godinne. Later woort ’t toegesjreve aan jóng veldjsjpènne die allein bie sjoon en röstig naozomerwaer dräödjes sjpènne.

Sjpènnewebbe die in dezen tied tösje tek, sjtruuk en ’t graas veurkómme, zeen dèks ein teike van ‘ne sjonen daag. Of me noe gluif in de Germaanse godinne of leiver loestert nao de waerman of waervrouw van NPO1, RTL of L1, tiedes ‘ne awwieverzomer kènt geer geneite van sjoon, zónnig waer.

Haopelik ouch tiedes ’t DVERS festival. Mesjiens zeen veer ós dao.

Pès volgende waek.

 

©johnhertogh

============================================================================================

06-09-2018:

KUL-KULTUUR

 

Vandale

 

Vandalisme is ’t kepot make van dènger die neit van dichzelf zeen,’t ómsjmiete van voelnisbek, ’t in de fik sjtaeke van aafval, ’t bekratse van wages, sjmiete mit verkeersborde,sjtuilkes,plavuze en nuim mer op.

 

Luuj die ’t besjtudeierd höbbe,wie juriste, sociologe, psychologe en psychiaters, meine dat ’t kump oet vervaeling en gebrek aan intelligentie, fantasie en fatsoen.

 

’t Versjiensel is genuimp nao ’t volk van de Vandale, dat ónger angere  in ‘t jaor 455 de sjtad Rome ein paor maol haet aangevalle en dao väöl dènger kepot haet gemaak. ’t Vraeme is dat de erm luuj uit Rome indertied aeve hel mitdeige es de Vandale!

 

In d’n tied van de Franse revolutie woort ’t woord vandalisme ouch gebroek óm de geweldacties en vernielinge  door ’t Pariese gepeupel te besjrieve. 

 

Mer noe, in 2018, gaef ’t ouch nog van vandalisme, mit name door zgn. voetbalsupportesj. Mer jederein wit intösje dat dat gein supportesj zeen!

 

In 2015 höb ich dao al ‘ns ein verhaol euver gesjreve. Ein sjtökske daovan sjteit hiej ónger:

 

“De ME-wages mit sirene en zjwejleichter rieje veur en achter de supportesj. Die sjreve wie de verkes nao jederein langs de kantj. Bie de päörtjes waere ze ein veur ein gefouilleierd en lènks en rechs wurt emes apaart genómme, ómdat ‘r ein flesj beier of vuurpiele bie zich haet.

Ónger de wedsjtried blif ’t vrie röstig, pès de man in ‘t zjwart in de viefentachtigste menuut ein rooj kaart trèk. Sjeids…dae haet toch niks gedaon! Dan is de bók gans vèt. Kösses waere op ’t veldj gesjmete, sjtuilkes es waope gebroek. De stewards perbeiere taenge te hawte, mer dat lök neit. Me zuik zich en de ME op, veur eine veldsjlaag, erger wie de Sjlaag in de Kemperkoel…”

 

Pès volgende waek.

==================================================================================

31-08-2018:

KUL-KULTUUR

 

Kirmes?

Wie ich nog ‘ne sjnaak waar, sjpichde ich mich ummer op de kirmes.’t Sjipke, de rupsj, de kèttingkaroussel, ’t sjpookhoes, de Jimmy, sókkersjpènne, gebrende apeneutjes, de Rosakirmes van de veurige eeuw!

En noe geef ‘t ’t Sint Rosa Festival. In ein nostalgies jeske mit ein program van dezen tied. Dat allenej oppe Mert, in de bènnesjtad en oppet Festivalterrein, de sjootsveljer.

Vriedigmiddig begoosj ’t al mit de kirmes oppe Mert, kuns in de bènnesjtad en oppe sjootsveljer ein oetgebreid program mit nostalgiese attracties en woonwages, dreejmeules, Revue der Illusionen, clowns, Circus Zanzara en nog mee en nog väöl mee.

Zaoterdig koum dao nog bie: kènjerdisco, ein póppetheater en ‘t Vastelaoves leidjes konkoer. Euveriges : Thei Wessels en Sjtóm Toeval, perfisiat! De anger deilnummesj natuurlik ouch.

Zóndig de H. Mès en de St.Rosapercessie nao de kapel en daonao de koupzóndig  en ein gans groot program, wovan ich allein de leeuw Asor en de Jansse Bagge Bend nuim.

In 1990 leip ich mit de percessie mit en sjreef daonao ein gedich d’r euver. Euver d’n eesjte keer mitloupe mit ein träöt die ummer zjwaorder woort. Euver dae lestige percessiegank. Euver ’t werme waer en de zjweit dae mich euver de ganse prie leip. En ich eindigde doe mit: “De wespe kómme geveerlik kortbie. Hawverwaege de berg sjtaon veer sjtil, die van de Phil zeen al op de waeg trök. Die mazzelaesj. Es veer ‘ns zo wiet zouwe zeen…De tambour-maître begrip ‘t en blees op zien fluit.”

’t Ganse gedich sjteit in miene eesjte bundel : “Veur uch van mich”, oetgegaeve door Unibook ( 2012). Ein eksemplaar daovan is intösje  ein collectors’ item!

Mer trök nao ‘t Sint Rosa Festval: Ich haop dat geer uch goud verammezeierd höb.

Pès volgende waek.

==========================================================================================

24-08-2018:

KUL – KULTUUR

 

Sjtreektaal

Lèts sjreef ich dat ich in dit waekeliks sjtökske aaf en toe ouch reklaam maak veur Zittesje buiker en buiker die in de Limburgse sjtreektaal zeen gesjreve. Dat vènj ich ouch Kultuur mit ein Houfletter.

Twee keer in ’t jaor wurt ein Platbook oetgegaeve. Platbook is ein serie buikskes in     ‘t Limburgs in opdrach van ‘Hoes van de Kunste, Raod veur ’t Limburgs, Veldeke Limburg en Stichting LiLiLi.

Wim Kuipers oet Neel, ‘ne dichter en sjriever, dae saer 2011 ouch de rubriek Veldgewas - ein online Limburgse taalrubriek - verzörg, is de bedènker.

’t Thema is dit keer nogal breid: “Det sjmaak nao mieër” oftewaal in goud Zittesj    “Dat sjmaak nao mee”. En breid wilt zègke dat ’t zeker neit allein euver sjmaak of aete houf te gaon. Kuns, ’t eesjte muulke, de eejte keer, ein nuuj óntdèkking, enz.           De óngerwerpe ligke zo gezag veur ’t oprape.

De redacteur van Platbook 20 is Ronald Colée.  Hae kump oet Bor en is ónger angere journalis bie De Limburger. Ronald is ‘ne grote veursjtenjer van ós sjtreektaal, de Limburgse volkskultuur en ouch nog carnavalsvierder, dae zelf leidjes sjrif.  Hae geit de inzendinge van Platbook 20 beoordeile en sjrif ouch ‘t veurwoord.

Pès 17 september kènne alle Limburgstalige sjrievesj en dichtesj hun werk insjikke nao paul@uitgeverijtic.nl

Eur biedraag maag neit mee es 600 weurd lank zeen. De sjrievesj en dichtesj wovan ’t werk geselecteierd wurt, waere geneud veur de prizzentasie en kriege ouch ein exemplaar van Platbook 20 oetgereik.

De bundel mit literaire tekste in de versjeie variaties van ós sjtreektaal kump oet in ’t naojaor 2018. In veurige platbuik höbbe al gans get luuj oet Zitterd-Gelaen mit sukses deilgenómme.

Doot geer mit? Ich waal.

 

Pès volgende waek.

 

==============================================================================================

17-08-2018:

KUL – KULTUUR

 

101. Bekènde

 

Mit dit waer hawt ich mich dèks bènneshoes of ónger ós aafdaak op, want dao is ‘t ’t kuilste. Get sjrieve, get moele, get laeze, get te peuzele bie ’n tas kaffe,’n glaeske beier of witte wien, zo krieg ich de daag waal óm. Mer aaf en toe gaon veer d’r op oet.

Zo ware veer lèts ein paar daag in Dordrecht, ei sjoon sjtedje, ’t awdste van Holland: ze krege in 1220 al sjtadsrechte. Nog veur Zitterd!

Ouch dao waar ’t heit. Gelökkig ’n paar graad kuiler es hie.

Bie ‘t woord Hollands sjtedje dènke veer al flot aan ein sjtad mit grachte, wie in Amsterdam. Mer Dordrecht haet gein grachte, waal haves. En die haves - ich tèlde d’r ein sjtök of vief – zeen mitein verbónje door sjoon, seierlike brögke.

De sjoonste plek vónj ich toch ’t Groothoofd, wo de Oude Maas, Beneden Merwede en de Noord biejeinkómme: ’t dröks bevare rivierekruutspunt van Europa. Ein plek    wo-s te dich nooits houf te vervaele. Waat dao niet allenej langs kump!

Veer hawwe ós fitse mitgenómme - nae nog gein foetelfitse! - en höbbe ouch ‘ne sjonen toer door de Biesbosch gemaak. Dat is ein Nationaal Park - saer 1994 - mit väöl, gans väöl witse wo me vruiger vate en sjtele van gereidsjap van maakde en wo me ouch de dieke sjteviger mit maakde.

In de Biesbosch koum ich ouch ‘ne awwe bekènde taege: ich dach ummer dat ‘t iesveugelke allein bie ós, in de Zjwienswei en in Zuud Limburg, veurkoum.

Mer nae, ouch in de Biesbosch zuut me dat sjoon beeske gereigeld. Jaomer genóg höb ich ze dees daag allein mer op sjoon foto’s bie ’t museum gezeen.

’t Waar ouch té heit.

Pès volgende waek.

 

=============================================================================================

09-08-2018:

KUL – KULTUUR

 

Hónderd

Waat ‘ne vraeme titel, neit?

Zo vraemp is ’t neit, dit is percies de hónderdste column dae ich veur  waekblaad VIA LIMBURG (veurhaer 1Sittard) en natuurlik veur uch sjrief. Wie ich dat weit? Ich höb ze natuurlik allenej oetgeknip en ingeplek, veur later. Ze sjtaon trouwes ouch nog allenej oppe hel sjief van miene computer! Zo weit ich ouch dat ich in april 2016 greutsj de eesjte in de vruigere MeM publiceierde.

D’n titel moosj kort zeen, leifs éín woord. En in verbandj mit de plaatsj neit mee es driehónderd weurd. Dao höbbe ze zelfs nog get vanaaf gehaold. Ómdat ich ’t neit te serieus wól make, sjteit ‘r dèks kul in en aaf en toe kultuur.

Aaf en toe, nae eigelik jeder waek, want ich vènj de aandach veur dialek in ’t algemein en ós Zittesj in ’t bezunjer Kultuur mit ein houfletter. En es ein buikske in ’t Zittesj of euver Zitterd wurt oetgegaeve, wil ich dao ouch aandach aan besjtaeje.

Mesjiens dat ich de columns ouch es buikske oetgaef. Mer ja, wae wilt zo get höbbe, hónderd sjtökskes euver kul en kultuur en ouch nog in ’t Zittesj gesjreve?

Wit geer nog wo ich euver gesjreve höb? Ich waal:

Euver ’t Lömmericherveldj, euver Èngelsj, euver ‘ne zjweitbandj, de kómkómmertied, de Rosarunj, miene kapper,skype, oprume van de zölder, euver hunj, blajer, mode, Tudder, de roeibaan, mèsdeiner, euver de baewaeg, de optochhal, nachrös, blaw bloud, treine euver kafte, sjoolreis, feesbouk, ’t hoeshawte, knotere, auvermenkes en vandaag dan euver de hónderste column.

Behawve in ’t waekblaad, zèt ich de sjtökskes ouch op mien feesbouk. Daonaeve höb ich ouch ‘ne lies mit luuj die de sjtökskes jeder waek in de mail wille kriege. Gans veur niks!

Pès volgende waek,

 

© john hertogh (zittesj@ziggo.nl)

============================================================================================

02-08-2018:

KUL-KULTUUR

Veurkroepe…

Me zaet waal ’s dat luuj zich door ’t werme waer flotter beginne te ergere. Hittesjtres nuime ze dat. Sjtóng ouch in de gezèt.

Noe höb ich neit zoväöl las van ’t waer, dus erger ich mich ouch neit zo dèks. Mer zo aaf en toe kèn  ouch ich mich neit inhawte.

Beveurbeeld es ich in ein gesjef bie de kassa in de rie sjtaon en de de kassière blif mer vertèlle mit de man of vrouw veur mich. En dan ouch nog euver zake die niks mit de waar oppe bandj te make höbbe. Nae, ze moelt aan ein sjtök door euver wie ’t weekend is verloupe en dat häör tant Trees gister trök is gekómme oet Paries en dat häöre vrundj…

Of es emes zien of häör telefoongesjprekke in d’n haof of op ’t guitje of oppe oprit hiltj zodat de ganse buurt óngevraog mit kènt loestere. En dao bie ouch nog dae sjlumme telefoon op luidsjpraeker haet sjtaon.

Ich vraog mich dan aaf, woróm doon die luuj dat? Óm te laote heure wie sociaal ze (neit) zeen…?

In ’t eesjte geval, aan de kassa, kèn ich ’t neit laote óm – nogal hel – te vraoge of ze oetgekald zeen en estebleif wiejer wille gaon mit de anger klantje. Meistes krieg ich dan gein antjwoord.

Waat mesjiens nog erger is, is dat veurkroepe van, laot ich ’t fatsuunlik zègke, mien laeftiedsgenote en de nog get awwere bie de slechter of de bekker.

Dao hink notabene ‘ne nómmerapparaat.

’t Zal waal mit ’t waer te make höbbe, mer ’t vilt mich ouch op dat de gebroekesj van foetelfitse en lektriese rolsjtuil d’r ouch get van kènne!  Geine veurrang gaeve en veurkroepe…

Noe ich dit naolaes… zou ich tóch hittesjtress höbbe?

 

Pès volgende waek.

==========================================================================================

28-07-2018: 

KUL – KULTUUR

Munstergelaen

Ich loup ’s gaer langs de baek nao Pater Karel. Die Gelaenbaek óntsjprènk in de Benzenraderhaof en sjtruimp pès aan Ohé en Laak. ’t Sjtroumgebied van de baek is zoget 150 km lank en ’t grootste sjtroumgebied bènne watersjap Roer en Overmaas.

 

Hie lik ein sjoon sjtök natuur mit baek en wanjelpaedjes wo-naeve gans get ‘aw’   buim en plante waere gepaot en wo de plante en deiere in hun natuurlike    laefómgaeving (trök) kènne kómme.

 

Saer 2015 waak de Keltische watergod Glanis bie de brök Lintjeswaeg euver de vernuujde Gelaenbaek. Höb geer ‘m waal ’s goud bekeke? Hae lik d’r zo óntsjpanne bie…

De luuj van IVN Munstergelaen wille bie die baek ein tweede monument oprichte. Woróm? Wie me in bie de brök bie Pater Karel gegrave haet, is ’ne Romeinse munt oet de 4e eeuw gevónje, dae gesjlage is in opdrach van keizer Constantijn de Grote. Dat is neit niks.

Aan de waeg van Pater Karel nao de nuuj brök wurt ‘ne ganse zjwaore maaskei gelag, wo-óp de vergrote gevónje munt te zeen is. Mit veur- en achterkantj.  

Mer zo wiet is ’t nog neit…’t IVN haet waal al get subsidie gekrege, mer geit ouch via ‘crowdfunding‘ perbeiere geldj biejein te kriege. Hawt de gezètte mer in de läöker!

Veer wanjele dao reigelmaotig en dan krigs te vanzelf insjpiraatsie óm get te sjrieve; ich kèn ’t neit laote óm ’n klein sjtökske mit uch te deile:

De lóch die trilt euver ’t landj / ’t sjmale paad löp naeve de baek / op ’t ènj sjteit de kapel gans wied aope / veer sjtaeke ’n kaers op veur de ganse femieje / sjtaon dan gans zach op en doon de paort sjtilkes toe…

Pès volgende waek.

==========================================================================================

21-07-2018:

KUL – KULTUUR

 

Wermde

Dao kèn ich goud taege. De titel van dit sjtökske sjleit eigelik neit op de wermde van de zón, mer op de wermde van dien modesjtaal.

Veur ein paar waeke sjtóng d’r in de gezèt ein sjtökske mit dezen titel. In ’t Holles dan waal. En de vraog waar óm dat óm te zètte in dien modesjtaal. Bekans 250 luuj höbbe dat gedaon en ich waar eine dao van.

De wermde van dien modesjtaal.

’t Sjaelt nogal get in welk awwesjhoes dien weigske haet gesjtange. En is ’t ouch neit egaal wo dat waar. Awwesjhoes en wo me gebaore is zeen bepaolend veur dien toekóms.  Wae in Limburg is gebaore haet de vogel aafgesjaote.

Ós provins is riek en goud bedeild - neit allein mit ’t zjwarte en witte  goud - me kènt hie alle kènj oet waat betruf opleijing en sjtudie en de kwaliteit van ’t laeve kènt zich maete mit de bluiende, glooiende prach van ’t landsjap.

Hie wone de gelöksveugel van de laoterie die laeve heisj.

En of dat allenej nog neit genóg rae is óm kóntent te zeen,  geef ’t ouch nog es sjlaagroum oppe vlaai: de wermde van dien modesjtaal.

Die taal geef jedere sjtad en jeder dörp, zelfs jeder laok, häör eige kleur. Zo wurt Limburg geseierd door ‘ne raengebaog van kleure en de taal zörg sjus wie de loewende klokke veur eine bandj dae me nörges mit kènt vergelieke.

De luuj die hun modesjtaal gebroeke, doon dat in leif en leid, in de sjtilte van ’t hart en ’t laweit van ‘t fees.

Die taal verdeint ’t dat veer häör verwènne en dat veer ze doorgaeve aan ós  kènjer en kèndjskènjer. Of dat noe vertèllentaere gebeurt of gesjreve, da’s gans egaal.

 

Pès volgende waek.

==========================================================================================

14-07-2018:

KUL – KULTUUR

 

Vakansiewerk

 

’t Is weier zo wied: zomervakans.’t Waer is - pès noe toe -  ouch zomesj.

In de zomervakans mous ich vruiger de eesjte waeke wirke óm get vakansiegeldj biejein te sjravele.

Waat höb veer neit allenej gedaon? Bie de tuinder in de heite kas en op ’t veldj fruit plökke, bie de Philips sjroeve sorteiere en inpakke, bie de Grontmij es hulpkrach kavels oetzètte, wied eweg in ’t Belsj en oppet Pruuses. Veer ware mee oere ónger waeg es aan ’t werk, mer ’t verdeinde goud. Bieriejer sjpele mit eine pekskesbezörger en zelfs in ein geraasj kövverbenj sjnieje. 

Kövverbenj? Wit geer neit waat dat is? ’t Profiel van tweedehandjs benj get deiper oetsjnieje, meistes mit de handj. Ónhenjig es ich waar höb ich dao mee kepot gesjneje es dat ich aan loon kreeg. Mer zo verdeinde veer ós vakantiegeldj. Dat in de regel nao ein waek op waar! Gelökkig gouf ’t awwesj die veur de aanvölling zörgde.

In mienen tied gouf ’t nog geine euro. Waal gujjes, Franse, Belsje en Luxemburgse francs, Sjpaanse peseta’s, Griekse drachmes, Portugese escudo’s, Italiaanse lires en natuurlik Dutsje marke.

Dat beteikende das te goud mous óplètte es te dien Hollese gujjes góngs ómwissele. Gelökkig koosj en kèn ich goud oet de kop raekene – sjoolmeister hè - mer nao de vakans hawwe veer ummer waal ‘ne houp kleingeldj euver die veer nörges koosjte ómrule.

Zo zeen volges mich ouch gans get luuj muntjes gaon verzamele! Sjus wie poszegels sókkertuutjes en segarebendjes…

Noe sjteit de sjleiphut vaerdig, zeen de rökzek gevöld en de kóffere gepak. En aafgesjpraoke is wae op ’t hoes en de hoesdeiere lèt, wae ’t graas sjniet en wae de pos oet de breivebös haolt  

Dat is ouch vakansiewerk!

 

Pès volgende waek

===========================================================================================

7-07-2018:

KUL-KULTUUR

 

Kater

 

“Dass gibt bestimmt ‘nen Muskelkater” zag de wanjelaar dae op de bank naeve de viever zout en opsjoof wie ich de lèste drie traeje van de sjtiel trap noum. Intösje masseierde hae zien rood verbrende kute. Ich zoug dat hae sjus wie ich de neudige kilomaetesj geklómme haw: ónger zien patsj ein vruntjelik mer doornaat bezjwed gezich. Ich koosj effe niks zègke mer knikde, terwiel ich mich nogal ónhenjig oppet benkske zat.

Naodat ich ei paar sjlókke water haw gedrónke, perbeierde ich in mien bèste Dutsj ’t gesjprek óm gank te hawte. Hae hoort  metein dat ich boetelenjer waar mer koosj mien Zittesj aksent neit thoesbrènge.

Wie ich häöm vertèlde dat veer in ’t sjmaalste sjtökske woonde, tösje zienen Heimat en ’t Belsj, zag hae dat ‘r get Holles haw geleerd ómdat ze meistes nao Nordweik am See op vakans en aaf en toe in Venlo en Remunj einkaufe gónge.

Mer dees waek waar d’r allein op sjtap - zien vrouw haw gein vrie gekrege -  in ’t veur häöm nog ónbekènde Saarlandj, mit auto,fits en te vout.

Hae wós noe al dat ‘r mit häör trök zou kómme. En haw gans get fotoos gemaak. Die leit ‘r mich zeen: ein sjlang die door de buizerd waar aangevalle en eine reebók dae rech veur ’n Mariabild in ein grot sjtóng.

Ich op mien beurt  vertèlde dat ich get klein wildj haw gezeen, ein wilj kat en mesjiens zelfs ’ne bever, mer hae mós mich op zèkweurd gluive, want ich haw gein fotoos!

Nao ’n tiedje begoosj hae euver ’t WK. Ich hool mich metein oppe vlakte. Mer van bènne haw ich toch Schadenfreude!

De volgende daag haw hae nog ummer einen Kater, ich allein ‘ne  Muskelkater!

 

Pès volgende waek

==========================================================================================[=

27-06-2018:

KUL-KULTUUR

Mörgeskaffe

 

Ich zit neit dèks allein aan de mörgeskaffe, mer es dat ‘ns passeiert laes ich mich de gezèt of  waat óm mich haer gesjreve sjteit. Mót geer ouch ‘ns doon!

Óm aan te vange mit ’t brood : Oppe tuut sjteit dat ’t ein gans brood is – dat kèns te ouch zeen – en ’t besjteit oet terfmael, water, zónnebloumpitte, bekkeshöffe, lienzaod, meloenzaod,  sojagrutte, terfglute, geplet kaore en gejodeierd zout. Ich zal uch de percentages besjpare.

Mer dat is nog neit alles: dit brood is gevöld en gedekoreierd mit de lekkesjte zoade en pitte, daodoor zit ’t brood vol sjmaak! Estebleif.

Ouch oppe boter sjteit ’t ein en anger: ach versjeie vitamines, gemaak mit richtige  zónnebloumaolig en lienzaodaolig. Haw ich dat neit al eerder gelaeze? Die saorte aolig höbbe gouw vètte, die-s te allein via de voeding bènne krigs!! De firma die de boter maak zèt zich ouch nog ’s in veur duurzame palmaolig.

De 48+ kees besjteit volges de verpakking oet: mèlk – nae toch - zout, sjtremsel, konserveiermiddele en kleursjtóf en bevat mèlkeiwit. Ze is gemaak van weimèlk van kui die tenminste 120 daag in ‘t  jaor, minimaol zös oer van d’n daag in de Hollese wei loupe. Waer of gein waer.

Zo noe bèn ich ech toe aan kaffe: Dae is medium gebrend van twee saorte bone, soepel en gebalanceierd en haet ein sjmaakintensiteit  tössje drie en twelf. Per tas, zónger mèlk en sókker 2 kcalorie. Dat sjtèlt mich gerös.

Ich sjloet aaf mit pindakees. Dat is ein brón van boewsjtóffe, geef dich krach en de eiwitte levere ein biedraag aan de grui van dien sjpiere. Dat mirk ich: es ich vaerdig bèn óm op te rume, zit ich vol energie!

 

Pès volgende waek.

======================================================================                                                  20-06-2018:

KUL-KULTUUR

 

Auvermenkes

Haet emes van uch de  lètsten tied nog Auvermenkes gezeen?

Wie ich dao op kóm? Ich lous get euver eine Romeinse graafheuvel dae in ’t Lömmericherveldj zou höbbe gelaege. Gans vruiger heisjde hae de Auvermansker berg.

Volges ein legende zouwe in daen heuvel in óngergróndsje geng Auvermenkes höbbe gewoond.

Dat ware ein saort kabuiterkes, wovan me zaet dat ze ‘sjnachs de luuj koume helpe. Ze maakde dèks ’t werk aaf dat me euverdaag neit vaerdig haw gekrege. Ze kraope dan oet de berg en pótsde sjtilkes ’t hoes, mólke de kui, sjaore de sjäöp en wesjde de kleier. De luuj mouste waal get aete en sóms kleier klaor lègke veur de auvermenkes.

Die kräötsje, wie ze ouch waal genuimp woorte, wólle neit dat emes ze bekeek. Es se getrapeierd waars, woort daegeine op sjlaag blèndj of mitgenaome nao de berg. Dat lètste gebeurde ummer mit jóng en sjoon maedjes. Die woorte dan nao väöl zuike örges laevend in ein duuster laok trökgevónje, mer de Auvermenkes ware doe veur ummer verdwene.

Es de Auvermenkes geplaog woorte, of ze hoorte ’t loewe van de klokke, dan ware ze zo vertrókke.

Vanwaege dit verhaol (legende) mót de Auveleberg toch waal ein biezunjer plek zeen gewaes. Zeker histories gezeen: Bie de sjtadsoetbreiing is de Auveleberg , ‘ne Romeinse graafheuvel, aafgegrave. En bie de aanlèk van Hoogveldj is dao ein graafvèldj oet de Iezertied gevónje.

D’r zeen vruiger luuj baovenop dae berg oppe brandjsjtapel gezat: in 1550  Remken Ramakers en Palmken Palme en dao haet zelfs ein galg gesjtange!  

En waat te dènke van hotel de Auveleberch en de Aubel Band, die vruiger de Aubelberger Muzikanten heisjde?

De Auvermenkes deige sjus wie elfjes en kabouters toch ouch gaer danse!

 

Pès volgende waek.

============================================================================================

13-06-2018:

KUL – KULTUUR

Oetsjtepke

Waat höbbe veer toch prachtig waer. Richtig waer óm dich op te pakke en d’r op oet te gaon, neit dan? Mit ein gevölde manj  op paad, lekker gaon ligke in ein sjoon wei midde in de bósj of in ‘t Heuvellandj. ‘ne Bal of bouk mit, de zón op dien dèkke. Zandj, water en d’n tied vergaete..

Vruiger gónge veer dèks nao de Brunssummerhei. Vlak daobie kèns te noe sjoon gaon loupe in ’t “blotevuitpark”. Sjoon oettrèkke (zökke ouch) en de óngergróndj ’t werk laote doon. Dat is ein vrie gevuil, kort bie de natuur. En bie de vleige!

Es ‘t raegent maak ’t neit zoväöl oet: me kènt ouch nao de cinema of ‘ne sjprèngtaore of keigelbaan… ‘ch liek waal van de VVV!

Veur al dees oetsjtepkes haet me waal vervuier neudig! Veer hawwe vruiger geine wage; pap haw eine Solex, later Berini. Veer veier kènjer en de mam hawwe same drie fitse!

Mer.. mit goud waer gónge veer te vout nao de Kolleberg, de gevölde manj en ‘ne bal d’r bie. Nao de zandjkoel of de ‘kogelvanger’, dao wo noe de krómbreudjes waere oetgegooid.

Ouch gónge veer nao de Lömmericherbósj. Meistes krege veer ei flesjke van de Molenbron mit. Gazeuse. Prikkel in de naas!

Bie de sjpaortunnel richting Nuusjtad góng me nao d’n trein en auto’s kieke. Véúr ós de Riekswaeg, achter ós ein fitspaad. Zo krege veer de zóndigmiddig óm, kiekentaere nao ’t verkeer.

Mit de (bróm-)fits koume veer wiejer: nao de Bagger in Zöstere, Geulle, Valkeberg, Mesjtreich en ….de Heelderpeel.

“Oppe fits of de Berini / tesj mit zjwömbóks, geine bikini / Heelderpeel is bekans boetelandj / de ganse femieje op ’t zandj…”*

 

(*Oet miene lèste bundel: Sjmerig sjpaor..)

 

=============================================================================================

07-06-2018:

KUL-KULTUUR

Sjlekkegank

Nao gans get jaore plezeier van ózen haof woort ’t tied dat get plante en sjtruuk venuud móste waere. Mit ‘t oug op miene rök en ouch ómdat ich gaaroets gein gruin vingesj höb, höbbe veer ‘ne richtige haoveneier ingesjakeld. De jóng haet mit ós euverlag en mitgedach, ziene pries gemaak en sjoon werk aafgeleverd. De Hydrangea Paniculata, de Salvia’s nemorosa ostfriesland en ouch ’t seiergraas Carex Morrowii en Pennisetum en ’n aantal Vinca Minor sjtaon d’r goud bie. Ich kèn ’t jaomer genóg neit zo goud ómsjrieve es Gé Reinders in D’n Häöf.

Ze sjtaon d’r goud bie…sjtónge mót ich zègke. Ze höbbe ’t gans zjwaor. Eesj al dae raege, hagel, wèndj; daonao fel zón en noe: sjlekke. Ich höb van al geperbeierd : ze vange en op ein wei wied eweg  brènge, mer die verrèkkelinge kómme ummer trök. Of ’t dezelfde zeen betwiefel ich!

Ouch höb ich sjäölkes ingegrave en die gevöld mit beier! Zunj toch. Ich höb nog zachjes “Ein prosit gezónge”, mer óf ze hawte neit van ‘t Alfa beier óf ze hawte neit van miene zank…

Mer, vanmörge höb ich toch zös sjlekke kènne oprume. Volgens mich höbbe ze ‘ne zachte dood gehad. Óm gein probleme mit de sjlekkeleifhöbbesj te kriege bèn ich noe op zuik gegange nao anger muigelikhede.

Ich wós dat ze neit van zout hawte, mer dao hawt ich ouch neit van. Wiejer gezóch en naogevraog.’t Geef allewiele antisjlekke-tape,  lokdoze mit loksjtóffe, sjlekkevalle , sjlekkebarrières van koper of hout en sjlekkekorrels.

Me kènt ouch sjerp zandj, gemale sjelpe,  eiersjaole en zelfs knoflouk gebroeke óm die beester taege te hawte. Of haope dat egels in d’n haof kómme, dat zeen de natuurlike viejande. Of mesjiens toch Gulpener?

Pès volgende waek.

 

===============================================================================================31 mei 2018:

KUL – KULTUUR

Hoesnómmesj

Wie Zitterd 750 jaor sjtadsrechte haw, veur 25 jaor, höbbe ze  op 27 plaatsje in de bènnesjtad de oorsjprónkelike name van de hoezer obbenuuts in gevelsjtein gezat. Die sjtein ware vruiger de veurleupesj van de hoesnómmers van vandaag d’n daag. Sjoon óm te zeen. Ich realiseier mich dat veer te wenig ómhoog kieke, es veer door de sjtad loupe. Want die gevelsjtein zeen eigelik klein kunswerke die aangaeve wo de bekker zien brood verkóch, wo de mulder mael deig male , wo de sjnieder wirkde, enz. Meistes zeen ’t klein sjtein mit ein reliëf en dèks zeen ze ingekleurd mit fel  kleure. Gans get anges es de poscodes en hoesnómmesj van noe.

Allein al in de Lömmerichersjtraot , die óngeveer 200 maeter lank is, zoug ich ei sjtök of teen van die kunswerke. En dan die sjoon aw name d’r bie: Die Crohn, der Raben, Im Mühleneisen, das Kleeblatt, der Falck, das Schwarze Hütgen, die Clock, der Morian, der Roeden Haen…

De meiste van de elf Rieksmonumentale hoezer in de Lömmerichersjtraot zeen oet de 17e en 18e eeuw. Oppe houk van de Begienehaofsjtraot waar vruiger ein poskantoor, ’t pandj is in Neo Renaissancesjtiel geboed. Oppe moer ein sjildering van get Begiene, ómdat me dènk dat in dees buurt ’t Begienehaof haet gesjtange.

Mer ich dwaal aaf en wil uch zeker ouch neit die anger sjoon gevelsjtein van de bènnesjtad ónthawte, die óppe Sjteivig, óppe Mert, Awwe Mert en Kloosterplein en op de Pöt- en Plaksjtraot . Ich höb d’r zelfs gevónje óppe Èngelekampsjtraot ( In d’n aue sies) in de Parklaan bie Casa Maria en in de Hèlsjtraot: der Vorhöll, Paradeis en ’t Wienhoes. Ich bèn d’r óngetwiefeld vergaete, mesjiens kènt geer mithelpe zuike…

Pès volgende waek.

=========================================================================================

24 mei 2018:

KUL – KULTUUR

Oppe häöpe

Die haet ’t oppe häöpe of dae krig ’t oppe häöpe, wurt waal ‘ns gezag. Dat beteikent las kriege van dien häöpe of ónverwachs get vraemp doon. Wie sjprèngende veules oppe wei beveurbeeld.  Mer ’t beteikent ouch waal sjlechte zin höbbe. Mich deig die oetdrökking  herinnere aan ei jaor of drie trök:

“Och, ’t sjtèlt allenej niks veur”. “Daonao zaes te: haw ich ’t mer vruiger gedaon” . “Ich kèn weier bekans alles”. En zo haw jederein zien biedraag en veural zien meining euver mien  aansjtaonde  häöpoperaties.

Ich, ich sjtikde van d’n angs. Noots get mitgemaak, noots ein richtige operatie gehad. Jao, de amandele, wie ich veier waar, in ’t Frans klooster.Ich väöl nog de pien in de kael. Ich waar zo blie mit ‘t ieske dat ich daonao kreeg.

Mer jah, de pien in de rök koum oet de häöpe, zag d’n dokter. En ich leip wie ‘ne sjróbdweil, zag hae d’r bie. De fotoos en scans ware dudelik. Alletwee de häöpe versjlete. Dat koum van ’t sjporte, meinde d’n dokter!

Gesjprekke en óngerzuike van te veure verleipe goud. Ich sjprouk mit de plenner, mit de chirurg, mit de verpleegkundige, de fysio en mit luuj die al nuuj häöpe hawwe of ze nog mouste kriege.

Nao drie maondj oppe wachlies waar ’t zo wied. Op maondigmörge zeve oer mouste veer ós melje. Eesj kreeg ich ‘ne houp pille veur de pien die nog zou kómme en veur de óntsjtaekinge en weier anger pille om taege die eesjte pille te kènne. Pès aan de rögkeprik sjtórf ich van de angs, daonao waar mich al sjiet egaal.

Enfin, alles is goud gekómme, gelökkig. Nae, ich höb ’t neit mee oppe häöpe !

Pès volgende waek.

================================================================================

KUL-KULTUUR

 

column 17-05-2018

 

Plat (;

“Sjrifs doe nog ummer in dat blaedje? Z’ón provinciaal, regionaal, plaatsjelik blaedje! Waat zaes te? Ein lokaal waekblaad? Waaw!  Wae lees noe nog zo get? Nemes toch. Kiek… es ’t noe  ’t AD, de Volkskrant  of de NRC waar of ein blaad dat  richtig weltnuuts brink. Euver de ermoud  beveurbeeld of euver de oorloge die ’t euveral geef, of euver politik, Rutte, Trump en Poetin. Mer zo’n verhäölke in ’t dialek… Dat vilt mich vies taege. Wae lees noe nog zo get?”…

Ich sjrók mit ei vraemp gevuil wakker. Waafereine sjtómme druim haw ich noe weier gehad? Ich perbeierde mich oet alle mach te herinnere wae in mienen druim mitgedaon haw. Zou ’t dae man zeen dae gister…of toch die vrou die lèts häör naas zo optróch wie ze hoort dat ich sjtökskes in ’t ‘plat’ sjreef?

Jao, ich waer dèkser aangesjpraoke euver mien ‘plat’ sjriefwerk. Meistes is me waal kóntent en lees me ’t gaer. Behawve die van vannach dan…

Gelökkig waar ’t mer eine druim. In ’t ech zou ich metein kènne antjwoorde dat ich geine journalis bèn, mer waal emes dae van zien modesjtaal hiltj en dit wilt deile mit de luuj die dat ouch doon.

Bietsjke bie bietsjke koum d’n druim trök. Ich woort  dao-in ouch ‘aangevalle’ dat ich Zitterd nog ummer mit ein -d sjreef, óndanks dat… en dat ich de sjtraepkes op de è en de ó  en de ao en oa dèks verwisselde…

Wie ich deze column nog ’s doorlous, voul mich opèns in euver wae ich gedruimp haw. Emes dae  notabene in ‘ne wirkgroep Zittesj haw gezaete !

Waat me allenej neit kènt druime. Mer ich höb d’r waal weier ‘ne column aan euver gehawte! (;

Pès volgende waek.

=========================================================================================

column 9-05-2018

Zittesj!

 

’t Is weier zo wied. Geer kènt mitdoon aan ’t Groot Zittesj Dictee op 24 mei aansjtaonde in ‘t Mariapark oppe Awwe Mert. Dat is aope óm 19:30, aanvank dictee 20:00 oer. ’t Geit ónger angere euver 775 jaor sjtadsrechte in Zitterd. Mesjiens lere veer d’r ouch nog get van!

Vanteveure behanjelt me de sjriefwies van ‘t Zittesj in ’t kort. Nao ’t Groot Zittesj Dictee is ein klein paus en daonao wurt ’t naogekeke. Jederein kik zien eige werk nao. De deilnummer mit de wenigste faeler wurt oetgeroupe es wènnaer en krig ei sjoon aandènke. Gaer van te veure opgaeve via veldekezitterd@gmail.com. Es geer uch neit opgaef, höb geer gein gegarandeierde plaatsj!

In de waek daoveur kènt geer eur kènnis van de sjriefwies van ’t Zittesj nog mee biewirke. Veldeke Krènk Zitterd wilt uch daobie helpe op de Sjtoumcursus Zittesj. Geer krig dan oetlèk euver de sjriefwies op ein maneier die neit te lestig is, belaof VKZ. Me hiltj zich waal aan de “Spelling 2003 veur de Limburgse Dialecten”. Die kènt geer ouch thoes al bekieke oppe computer: www.limburgsespelling.nl 

De Sjtoumcursus vèndj plaatsj op gounsdig 16 mei 2018 om 20.00 oer in de baovekamer van café Schtad Zitterd oppe Mert.

Mitdoon is veur niks, mer estebleif van te veure aanmelje , veur 12 mei, want zoväöl ruumde is d’r neit. Vol = vol. De cursus wurt verzörg door de secretaris van Veldeke Krènk Zitterd, Patrick Werdens. Natuurlik kènt geer ouch allein mitdoon aan de  Sjtoumcursus en neit aan ’t dictee, of angesjóm!

Ich dènk dat ich ouch gaon mitdoon aan dat Groot Zittesj Dictee. Es awd sjoolmeister … Geweun veur de jóks… Geer wit ‘t: mitdoon is wichtiger ès wènne.

Pès volgende waek.

 

==========================================================================================

column 2-05-2018

Gelök?

 

Op aafsjtandj en mit zjweit in de henj höb ich zaoterdigaovend op miene sjlumme telefoon nao ’t versjlaag geloesterd. En nao d’n oetsjlaag metein L1 opgezat. Veer zeen trök!

 

Ómdat ich geine grote voetballeifhöbber bèn, mer waal ‘ne richtige Zitterder, zou ’t mich sjoon sjtaon óm ein sjtökske euver Fortuna te sjrieve, neitwaor?

Mer ómdat de deadline van dit sjtök zóndigaovend is, kèn ich jaomer genóg niks sjrieve euver ’t gruingaele promotiefees.

Ich kèn mich waal veursjtèlle waat dat geit waere, want in 1995 waar ich oppe mert d’rbie.

En ich weit ouch nog dat in daen tied de kènjer van trainer Pim Verbeek bie ós op sjool zoute, mer ich herkènde dae bèste man neit wie hae ’t aanmeljingsgesjprek mit mich haw !

 

Dit lous ich in Wikipedia euver Fortuna:

Fortuna of Fanum Fortunae, waar de Romeinse godin van zowaal ‘t gelök es van ‘t ongelök. Me sjprik euver Fortuna bona en Fortuna mala, want zie sjteit veur ‘t ónverwachde en ‘t ónverhaopde.  

 

Op ’t logo van ós Fortuna sjteit ze mit eine voetbal en ónger de lènker- erm dreeg se de ‘hoorn des overvloeds’, symbool van grote mach en gölheid. D’r sjteit ouch nog ein zónneraad op. (raad van fortuin = raad van gelök). Ouch ’t sjpraekwoord ‘Fortuna lach uch toe’ is dao van aafgeleid.

 

In de gezèt lous ich eerder dat ós Fortuna Zitterd eine gróp enthousiaste jóng sjpelesj haet, mit ein aeve enthousias trainerskoppel. En deze gróp haet door hel same te wirke bereik waat me neit metein verwach haw: ze kómme volgend jaor oet in de hoogste aafdeiling van ’t betaalde voetbal, de eredivisie. Daomit sjteit Zitterd weier goud oppe voetbalkaart. En dat kèns te neit allein aan gelök toesjrieve!

 

Pès volgende waek.

=====================================================================================

column: 25-04-2018

Oet & Thoes

Dit jaor viert me Zitterd 775 jaor sjtad, want in 1243 krege veer van Walram van Monschau de sjtadsrechte. Wie Zitterd 750 jaor sjtad waar zeen dao ganse buik euver gesjreve. Nao aanleiing van dit nuut jubilei passeiert dit  waarsjienlik ouch.

Niek Bremen, Peter van Deursen en Wim Kallen, de Drie Vertèllesj, höbbe veurige waek al eine sjone bundel oetgegaeve: ”Oet & Thoes in Zitterd”. Verhaole en gedichter, aafgewisseld door sjoon zjwart-wit fotoos/teikeninge van Zitterd.

Ómdat ich, wie-t geer allenej wit, allein in ’t Zittesj sjrief , zult geer d’n titel Oet & Thoes in Zitterd nörges vènje, omraeje dat dit buikske in ’t Hólles gesjreve is en Uit & Thuis in Sittard heisj!

Noe bèn ich geine recensent van angerluujs buiker, mer waal leifhöbber. En zeker es ’t óm buik euver Zitterd geit. Daoróm besjtae ich in deze column get aandach aan deze bundel.  

Ich citeier oet ’t veurwoord: De drie vertèllesj sjtaon aope veur dees welt en dan kómme de verhaole en gedichter van allein… en verhaole euver de wal, de Kolleberg, mer ouch euver de roeibaan… Euver Charles Beltjens en Pieter Ecrevisse…

Ich lous euver wie vraem luuj of zelfs kraoje ós sjtad zeen. Sjoon verhaole wie de sjoester van de Agneteberg en de verzaope knien van de Urselinnehaof, de femieje Kallen en natuurlik euver ózze Teun.  En nog mee en nog väöl mee…

Ich höb ’t in eine toer en mit plezeier gelaeze. Jaomer dat ‘r zo wenig in ‘t Zittesj in sjtóng. (grepke!)

’t Buikske is gepresenteierd op 16 april jl. Mer ’t geef nog mee presentaties ó.a. op 17 juni op ’t festival Geheime Tuinen. Wilt geer ’t besjtèlle? Mail nao niekbremen@gmail.com  

=========================================================================================

column: 18-04-2018

Knotere?

Doe houfs allewiel mer de gezèt  aope te sjlaon en dao  sjtaon ze: leifs opvallend groot en vèt gedrök: allenej negatieve koppe. Of ’t noe geit euver de jeugd van vandaag d’n daag, euver ’t verkeer, euver de sjport, de polletik of ’t alledaags nuuts. Zelfs euver ’t waer leet me zich ummer dèkser euverdreve oet.

Noe kèn ich mich waal veursjtèlle dat luuj muite höbbe mit sjlech waer. Dao höb ich ouch muite mit. Mer óm daoveur eine brief nao de gezèt te sjikke. Of de waerman de sjoud te gaeve en vraoge óm häöm te óntsjlaon. Dat vènj ich toch waal wied gaon.

Ich vuil dat ich mich begin op te reige!...

En dan die ingesjikde breive in de gezètte. Ich dach dat me die breive insjik óm zien of häör meining euver ’t ein of anger  te gaeve of häör of zien ergernis te tuine en neit óm ‘ns flink oet te haole nao anger luuj of ze oet te make veur alles waat voel en nöt is.

Beveurbeeld: es Fortuna ei paar wedsjtrieje achterein verlaore haet - en dat is volges mich al lang neit mee passeierd - wurt de club bekans aafgesjaote door de “journaliste”. Mer dat verangert bènnekort! Zeker weite!

Op d’n tillevies is ’t ouch al neit baeter. Wieväöl zogenuimde praot- en nuuts  programmaas zeen d’r neit die allein mer aafgaeve op toesjtenj en zake. D’n eine “deskundige” wit ’t nog baeter es d’n angere.

Enfin, ich höb mich veurgenaome  mich dao neit mee aan te ergere en haop dat me positiever geit dènke, doon en sjrieve.

Zo, dat mous ich aeve kwiet. Ich haop neit dat ich teväöl geknoterd höb.

Pès volgende waek.

====================================================================================

column: 11-04-2018 Navel

 

Navel

Wie ich lèts mit ein sjtèl aw vrunj door ós sjoon sjtedje leip, koosj ich ’t neit laote óm ‘ns goud te sjtute euver mien Zitterd. Zo passeierde ’t dat, wie veer euver de awwe Mert nao de Basiliek en ’t Mariapark gónge, ich hun wees op ’t kunswerk van Gjus Roebroek: de navel van West-Europa, eh… van Limburg. Jaomer genóg koosj ich ze neit alles laote zeen, ómdat ‘r wages geparkeierd sjtónge, notabene baovenop ’t kunswerk.

Dat brónze monument dat offisjeel “de Stedenwijzer” heisj, lik saer 1994 in ’t plavejsel van ’t plein bie ’t vruigere Dominicaneklooster. De “navel”, ein brónze plaat mit Sittard-Zitterd d’rop gegraveierd, lik in ’t midde en róndjelóm ligke kleinere sjtökker brons mit de naam van veerteen plaatsje womit Zitterd tösje 1243 en 1839 historiese benj haet gehad. Ónger angere Paries, Monschau, Zöstere, Jülich, Düsseldorf en Luuk. Woróm percies die jaore? In 1243 kreeg Zitterd de sjtadsrechte en in 1839 góng ’t euver van ’t Belsj nao Nederlandj.

Wie’t keuninkriek der Nederlande gesjticht woort en ze eine naam zóchte veur de zudelikste provins, besjlaot keuning Willem I dat de naam Limburg zou waere, sjus wie ‘t awwe hertogdom Limbourg aan de Vesdre.

De hertog van Limburg haw in de 13e eeuw maar ein paar sjtökker landj, wo-ónger ein sjtad: Zitterd. Zitterd is daoróm de einige sjtad in Limburg, die vanoet de gesjichte mit rech “Limburgs” genuimp kènt ware! En daoróm ouch nuimp me Zitterd ouch de navel van West-Europa eh…Limburg.

Zo sjnoef uch dat mer!

Zelf zeen ich óze mert mee es navel: bekans gein verkeer, väöl gesjefte óm dich get te drènke en te aete, ein sjtandjbeeld, sjoon gevele en nog väöl mee….

Pès volgende waek.

=======================================================================================

column: 04-04-2018 Belaoke

KUL-KULTUUR

 

Belaoke

Es geer dit laes, is ’t bekans Belaoke Paosje. De paosjtied is dan aafgesjlaote. Ich höb opgezóch waat ’t percies beteikent. De latiense naam is Dominica in albis, zóndig in witte kleier. De paus dreeg dan eine sjpesjaal wit satiene sjouwersjtök (mozetta) aafgezat mit bóntj. Waat me neit allenej op ’t web vèndj!

Euver de päöl heisj Belaoke Paosje dan ouch  waal Weisser Sonntag. Daen daag wurt ouch Quasimodo-zóndig genuimp, nao de beginweurd van ’t gezang:"Quasi modo geniti infantes..(wie pasgebaore kènjer)". Neit te verwarre mit de Italiaanse Nobelwinnaar Salvatore Quasimodo of mit de klokkeloewer van de Notre Dame!

Neit dat ich Latien kèn. Mer ich höb waal ‘ne tied gezónge bie ’t vruigere Michielskoor in de sjtad. Veer zónge dao meistes Grégoriaans. Wie ich pas bie ’t koor waar, krege veer op zóndigmörge lès van dirigent Albaèr in dat Grégoriaans.

In de Patesjkirk… Lang geleje zóng ich hie in ’t mannekoor, wae waar doe ouch weier meneer pesjtoor?‘t Gregoriaans waar mich neit ónbekènd, in Albaers kleske woorte veer daomit verwènd. Rippeteiere deige veer baove, in de zaal en zènge, bie d’n órgel, op ’t oksaal. Ich weit dat de note op veier lienkes sjtónge en ouch dat veer jaorliks op koorreis gónge. Ein sjoon kestuum woort mich aangemaete en dan op reis: sjpas, beier en goud aete. Veurdat ein mès goud en waal waar begónne, hawwe veer al väöl sjoon sjtökker gezónge.

In ’t jóngste blaad Sittards Verleden sjteit ein fejn sjtökske euver de heilige van de St.Michielskirk, oftewaal de Patesjkirk. Naeve sjoon beelde kènt geer dao ouch sjoon rame zeen. Ich herinner mich dat es de zón vol op die sjoon rame sjeen, ich dèks wegdruimde en vergout te zènge!

======================================================================================

column : 28-03-18 Zomertied 

KUL – KULTUUR

 

Zomertied

Ich lous dat  in 1916 de eesjte zomertied hiej woort ingevuierd. Pas bie de aoligcrisis in 1973 gónge mee Europese lenj dat doon. Jeder jaor opnuuj kèns te de veur- en naodeile van dae zomertied laeze in gezètte en weitensjappelike tiedsjrifte. ’n Feit is dat de beeste zich neit vanzelf aanpasse. Ze zulle neit opéns ein oer eerder opsjtaon, dènk ich.

Aafgeloupe zaoterdignach waar ’t ouch weier zo wied: de zomertied is ingegange.  De klok ein oer veuroet gezat, dus ein oer minder sjlaope. Eerlik gezag höb ich dao wenig van gemirk. Mer sómmige luuj höbbe d’r wirkelik muite mit óm zich aan te passe aan ein verangerd daagritme. Veural kènjer, awwere en zgn. aovendluuj.

Ich weit nog dat  - wie ich nog wirkde - väöl kènjer te laat op sjool koume in ’t begin van ’t invuiere van de zomertied. Mer ich gluif ouch dat ‘r ouch awwesj en kènjer bie ware die daovan profiteierde ! “Meister, veer hawwe de wekker neit ingesjtèld oppe zomertied”. Jao, jao…Wae geluif wurt zelig.

Aafgeloupe waek is de lente begoosj. Ouch dao höb ich wenig van mitgekrege. Bèn waal al twee keer oetgelitsj euver de reste sjnee in d’n haof.

Ich höb ei gedichske d’reuver gesjreve: vuil ‘t vruigjaor:

ich zeen de eesjte krokusse gael en blaw tösje de lètste sjnee - ich ruuk ein zachte sjoel raege die de aerd plaog, gans aeve mer - ich heur wie de veugelkes zèngentaere sjnäöre van sjtroek pès boum - ich pruif wie de vreche eikhoorn zich tegoud deit aan de toevallig trökgevónje neut - ich zeen wie de eesjte kroenekrane mit kreftige sjlaeg hoog euvervleige - ich vuil 't vruigjaor

 

=============================================================================

 

column: 13-02-2018 Hoeshawte

 

KUL-KULTUUR

Hoeshawte

Wie hae pensionado woort, moosj het d’raan wènne dat ze jederen daag mit z’n tweeje in hoes ware. Mer…zie koum zie op ’t idee óm häöm opdrachte te gaeve óm ’t hoeshawte nog baeter te doon verloupe. En óm häör get te óntlaste, zie waar jao ouch eigelik mit pensioen!

Dao sjrók hae van. Dat haw hae jao nooits gedaon…Jao, de voelnis boete zètte, de tweewaekelikske gank nao ’t sjtort, ’t graas sjnieje, de hègk sjaere en de op zaoterdig de wage wesje deig ‘r al jaore. Mer bènneshoes floepde ‘t nog neit zo goud. De wesj doon, sjtrieke, pótse en kaoke, dat loug häöm neit. Jao water en ’n eike kaoke en de aerpel sjèlle, zo aaf en toe.

Mer dao koum verangering in wie hae in ein tiedsjrif lous dat manne die thoes mithólpe gezónjer en vitaler woorte en langer zouwe laeve es manne die thoes niks deige. Hae vónj ’t waal vraemp dat ‘t tiedsjrif sjus op die pagina aopegesjlage loug, mer zóch d'r wiejer niks achter.

Vanaaf daen daag leit zich de sjpuil- en wesjmesjien oetlègke, ’t in zien ouge onneudige versjil tösje witte en kaokwesj, leit zich vertèlle wie lang de aerpel mouste kaoke en wie me sjproete en bloumekoul gereid maakde, wie eine nuje zak in de zuiger góng, welke sjlechter en bekker de billigste en bèste waar enz.enz.

Na ein paar waeke leip alles nao wunsj.Hae sjleip ouch sjtökke baeter, ómdat ‘r saoves kepot waar!

Op ‘ne gouwen daag koum häör vrundjin ’t tiedsjrif trök haole en hae heurde zien vrouw nog sjus zègke: “Danke ouch, ’t haet goud gewirk”. ’t Pitsjuigske dat ’t daobie gouf waar gans dudelik.

 

===================================================================================

'