Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs.

door john hertogh i.s.m. veldeke-krènk zitterd-gelaen-bor

 

Ónversjtaonbaar kalle

Ich heurde lèts emes euver ós dialek kalle, dae haw ’t euver koeterwaals. Dat beteikent zoget wie ónversjtaonbaar gebrabbel. Bèn mer neit in discussie gegange... Höb waal gezóch nao dat woord. Waarsjienlik kump ’t oet ’t Dutsje Kauderwelsch mit de beteikenis: de taal die gesjpraoke woort in Chur, in Tirol Kauer genuimp, en die door de naoberlenj neit te versjtaon waar. Welsch is ‘t zelfde woord es ‘t Hollese Waals en ‘t Èngelsje Welsh en geit trök op ‘t woord womit de Germane hun Keltiese naobervolke benuimde.

Sjnoefplak of tesjeplak

Me haet ’t waal ’s euver ein koetnaas, koetnelles, sjnoterkuke, sjnoterprie, sjnoterdöppe, koetaap of sjneuzelke. Allenej weurd veur ein klein jungske mit ein sjnoternaas. Koet is sjnoter. ’t Dutsje woord Kot beteikent drek, keutel of sjnoter. Gans vruiger zag me in Zitterd: D’n erme sjmit ‘t eweg, de rieke sjtik ’t zich in de tesj (gebroekde eine sjnoefplak).

Kwiswoord en gezègkdes

Ein anger woord veur sjnor waar: koetebremser. De naas oetsjnoeve is gans get angesj es zich de röksjtrank oetsjnoeve! In eine kwis van Veldeke en de gezèt vónj ich ’t woord koetele. In Zjwame zou dat toesje beteikene. Mer ich heurde ouch: de koet opzuike, sjlaope gaon. Koet zeen ouch de eikes van ‘ne vösj. In ’t Holles: kuit. Op sjool woort dèks gekuit, oftewaal väöl lol gemaak. En neit allein door koetnaze. Koet woort ouch waal es kuit gesjreve mit de beteikenis: naas. Doe mós dien kuit neit euveral insjtaeke. Sjoon die gezègkdes. Ich höb d’r nog mee: Doe krigs eine sókkere niks mit eine lange sjtart, woort gezag taenge emes dae door zien gedraag gaar niks haw verdeind. Of: Loup nao de maon en plök sjtarre, laot ze valle dan höbs te kralle. En deze vènj ich ouch sjoon: Alleluja in de kirk, alleluja in de pan, dat beteikent: es in de kirk ’t Alleluja weier wurt gezónge, is de vastentied óm en kump ’r weier sjpek in de pan.

 

Pès de volgende maondj. Blief gezóndj.

Reacties: johnhertogh@gmail.com.

======================================================================

Ós Modesjtaal (20)

In de zomer eine vlouk, in de wèntjer eine kouk

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs.

DOOR JOHN HERTOGH I.S.M. VELDEKE KRÈNK ZITTERD-GELAEN-BOR

Eine vètte kirkef...

Eine zachte wèntjer, eine vètte kirkef, zag me vruiger dèkser. En me meinde dat in of nao eine zachte wèntjer väöl awwer luuj sjtórve. Of dat noe nog zo is? Jus wie d’n titel van dees rubriek is ’t ein awd gezègkde. De beteikenis van baovesjtaond gezègkde is: ónkroed is in de zomer lestig, mer in de wèntjer get lekkesj veur ’t vee en de veugel.

Ónbekènde wèntjer

De wèntjer woort vruiger ouch waal gesjreve es wintar in ’t awd-Nederlands. De verklaoring van ’t woord is ónzeker. Bie ’t zuike koum ich taenge: Oud-Gallisch vindo = wit, Oud-Iers = find; ‘t woord zou dus kènne beteikene: witte tied. Mer aevegoud sjtórm-, raenge- of sjneetied. Al die verklaoringe zeen nooitsj beweze. Maak ouch niks oet.

Herfs, sjpèndräöd en sjpèndrik

Laot de wèntjer ouch mer aeve wegblieve, veer zitte sjus in de herfs, mit die sjoon zomervane, ouch waal herfsdräöd genuimp. Jóng sjpènne brènge d’n eesjte tied van hun laeve door in ein saort nès. Dit wurt ouch waal kraamwèb genuimp. Ze laote zich aan eine lange sjpèndraod wegzjwaeve óm zich te versjpreide. Es kènjer maakde veer dao mit ein gebaoge ries (tekske) ‘ne zgn. sjpeigel van. Neit te verwarre mit sjpèndrik. Dat heurde bie ein äölentäöle (eulenteul of vlier) kraaktuut of klaptoet. Eine próppesjeiter dus. Te verge-lieke mit de lektriesbuus womit ze pepiere vandaag d’n daag pielkes weg-sjeite. Of deit de jeug dat neit mee?

Sjpichte op herfsbock?

Waoróm heisj bockbeier eigelik bockbeier? De naam kump oorsjprónkelik oet Dutsjlandj. Oet de beiersjtad Einbeck. Einbecker beier woort op z’n Beiers uitgesjpraoke es Ainpöckisch Bier, verkort Ainpöck en oetèntjelik ein Bock. Mesjiens geef ’t bie ’t Oktoberfees dit jaor weier ein Zittesj Bock. ’t Fees zal waal doorgaon, mer ónger einen angere naam: Wiesnfest (klink ouch Beiers). Bèn benuud.

Pès de volgende maondj. Blief gezóndj.

 

Reacties: johnhertogh@gmail.com.

 

===========================================================================

ÓS MODESJTAAL (19)

Dertig dage haet september...

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs...

DOOR JOHN HERTOGH I.S.M. VELDEKE KRÈNK ZITTERD-GELAEN-BOR

Veer höbbe augustus achter de rök. Wós geer dat ougs eigelik de maondjnaam is? Verangerd van ogest, oeghst, oest en oust nao augustus.

‘Dertig dage haet september, april, juni en november, de angere höbbe dertig en ein, behawve fibberwarie allein. Dae haet ‘r 28, of ouch waal 29. Fibberwari is de sjrikkelmaondj, fibberwari, allein.’

Ein leidje dat gebroek woort óm de kènjer de daag van de mäöndje te lere.

September is de neugende maondj van ‘t jaor in de Gregoriaanse kalender. Mer septem beteikent zeve en de Romeinse kalender begoosj vruiger op 1 meert. Dan kump me vanzelf op september es zevende maondj.

Anger name veur september zeen: herfstmaondj, fruitmaondj, havermaondj gaesjmaondj, vruchmaondj, zelfs tweede ougsmaondj.

’t Woord herfs kump van ‘t Oudgermaanse harbistaz, waat ougs beteikent. Dènk mer aan ‘t Èngelsje harvest. Dat Oudgermaanse woord is op zien beurt weier famieje van ‘t Latiense carpere (plökke) en ‘t Griekse karpós (vruch). D’n tied wo-in me vruchte plök.

Op zuik nao awwer modersjtaalweurd veur de ougs vónj ich ‘n aantal sjoon gezègkdes:

• Sint-Gillis verbud de unjere den achterunjere en kort ‘n sjtuver aan den daagloon. Waeges ’t korte van de daag krege de knechte minder loon!
• Kaore mót me daesje op ein kösse, terf op ‘ne sjtein, haver is ’t egaal. Dan haet me ’t euver d’n daesjvloer, zach of hel.
• Zeejt boukent in de dreugde, haver in de sjliek, dat maak de akkerman riek. Boekweit wol dus ein dreug zaodbèd en haver ein vóchtig.
• Septemberraege kump de droeve waal gelaege. Da’s dudelik.
• En: Is ’t mit St. Egidius heit, geef ’t sjone herfs mit zjweit.
• Tensjlotte: Es Maria is gebaore (8 september), landjman zej dan flot eur kaore.

Pès de volgende maondj. Blief gezóndj.

Reacties: johnhertogh@gmail.com

==============================================================================

ÓS MODESJTAAL (18)

Van ‘ne sjrieftip nao gezónj gruinte

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs.

DOOR JOHN HERTOGH I.S.M. VELDEKE KRÈNK ZITTERD-GELAEN-BOR 

 

Limburgs sjrieve, muilik?

De Limbörgse Academie geuf sjrieftips óm ’t sjrieve in ’t Limburgs laevendig te hawte. De eesjte is: Gebroek ’n apostrof (‘) veur de lidweurd. Dus: ’t i.p.v. ut, ‘ne i.p.v. unne en ’n i.p.v. un.

Want...un en unne da’s gans get angesj. Ein (Hollese) ui wurt in ’t Limburgs ouch waal un, eun, ooi of oei genuimp. En zelfs oondj, ullig, aolik, louk of lauch. Kump oet ’t Latien: unio of ônio. De Romeine höbbe die nao ós sjtreke gebrach. ’t Dutsje Zwiebel sjtamp aaf van het Latiense cepula, het verkleinwoord van cepa (un), jus wie de name veur de un in ‘t Italiaans, Spaans, Pools, Tsjechisch, Oekraïens, Lets en anger tale.

Van sjejje nao sjèlle

Vandaag d’n daag wurt waal ’s gesjójje op emes dae get väöl gedrónke haet: Dae is zo zaat wie ein un. En Doe bès mich ein un, zaet me es me meint: da’s eine fraaje. Of ’t sjeldwoord oen ouch van un kump?? Doe bès mich ’n oen ! ’n Oen is ‘ne aezel.

Es get gans vlaak en geliek lik zaet me: Zo glaad wie ein unnebèdje. Wós geer dat de unnesjèlle vruiger gebroek woorte óm de paosjeier te kleure?

’n Unjerke doon

Unne höbbe trouwes niks te make mit ’t sjone woord unjere. Dat waar de rastied nao ’t middigaete van 12.00 pès 14.00. Teminste van 1 mei pès 1 september! In ’t naojaor woort die rastied versjaove nao de veuraovend en heisjde doe achterunjere. Es me zich aeve lag woort dat: ’n unjerke doon. Te lang raste waar en is neit goud: Waat ras dat mas beteikent neit veur niks: van wenig bewaeging wurt me dikker.

Gezóndjheid: nog get gruins

Noe ich ’t toch euver gruinte höb: ’t geef dao z’ón sjoon dialekweurd veur: braekbone, more, moere of muurkes, zoermous, kappes of kómpes. En sjepeng (sjpitskool), dat liek op ’t originele Franse choupain. D’n tied van asperges is jaomer genóg veurbie. Kènt geer in ós modesjtaal Limburgse weurd daoveur?

Pès de volgende maondj.

Blief gezóndj.

Reacties: johnhertogh@gmail.com

======================================================================

ÓS MODESJTAAL (17)

Kókkerelle mit sjlekke, ein delicatesse?

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs.

DOOR JOHN HERTOGH I.S.M. VELDEKE KRÈNK ZITTERD-GELAEN-BOR

Sjlek, sjlek, kóm oet, dien hoes sjteit in brandj

Dit leidje woort vruiger gezónge bie ’t verzamele van sjlekkehoezer. Daobie woort ’t hoes kortbie de móndj gehawte. Doordat de werme aom euver de äöpening sjtreek, koume de sjlekke d’roet gekraope. De laeg huskes woorte veural door jónges verzameld. Hae krup wie ein sjlek óm ein appelkitsj woort gezag es emes aan ’t sjmeichele waar.

Kieke, loere of kóckeloere

Ein anger woord veur sjlek is kokkeloer of kokkerel. Ómdat hae d’rop liek zaet me ouch kókkeral taenge ein tölke (dreej- of zjweiptol). Kóckeloere beteikent letterlik: laeve wie ein sjlek in zien eige huske! Zónger get te doon óm dich haer kieke.

Mer ’t beteikent ouch’t kreje van de haan: in de 16e eeuw zag me taenge kreje: kockeloere.. Es emes urge sjoud haw zag me: dao sjteit nog get te kreje van dich.

Wien of sjliem

Es d’r ein reske roje wien ‘ne tied lang in de flesj blif sjtaon, lik baove d’rop eine dunne film, sjus wie op kawwe thee. Dat kump door de tannine. Es dae wien in ein glaas wurt gesjöd, kump dae film mit. Me haw ‘t euver ’n sjlek oppe wien. Mesjiens ómdat ’t get leek op ein sjliemerig sjlekkesjpaor?

De sjpaore óntsjtaon door ’t kroepe. Ze make sjliem aan óm mekkeliker te kènne kroepe. ’t Lief van de sjlek bevat väöl water en is euverdèk mit sjliem.

Sjlekke vange mit...?

In d’n haof geef ’t dèks sjlekke. Me vink ze waal ’s mit beier, mer dat is neit zo deiervruntjelik. En jaomer van ’t beier! Me kènt baeter zandj, gemale sjelpe, eiersjaole en knoflouk gebroeke óm die beester taenge te hawte. Of haope dat egels in d’n haof kómme, dat zeen de natuurlike viejande. Es ze die in d’n haof wils hawte, ruum dan neit teväöl op! Sjlekke zeen kawdbloudig sjus wie oesters en mósjele. Ze waere door väöl beester gegaete mer ... ouch door luuj. Sómmige vènje dat ein delicatesse. Geer ouch?

 

=====================================================================

Ós Modesjtaal (16)

Juni: weijemaondj of houtmaondj.

door John Hertogh i.s.m. Veldeke Krènk Zitterd-Gelaen-Bor

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs

Eiketek sjèlle.

Juni is de zösde maondj van ’t jaor, genuimp nao Juno,  de Romeinse besjerm-godin van de vrouw, ’t huwelik en de gebäörte.  Juno waar ouch vrouw èn zöster van Jupiter. Waat ein femieje! Eine angere awwere naam veur juni is weijemaondj of houtmaondj waeges ’t sjèlle van de eiketek. Zo krege ze looisjtóf, tannine veur de lojerie. ‘t Woord tannine kump van tanna, ein Hoogdutsj woord waat gebroek woort veur zowaal de eik es de denneboum, in ’t Dutsj Tannenbaum genuimp.  In de eiketek zit namelik väöl tannine.

 

Op d’n drees of op d’n driesch.

Ein ónbeboewd sjtök landj of wei kortbie ’t hoes nuimp me braak- of braoklandj, dreis, drees of driesch. In ’t Dutsj: Brache. De eesjte maol dat z’ón braaklandj woort ómgeploug waar meistes in juni. Daoróm  woort juni ouch waal de braakmaondj genuimp. Sóms waar ’t ein min of mee kaal dörpsplein mit get graas. Op d’n Dries is ein väöl veurkómmende naam veur z’ón plein.

D’r zeen ouch insekte nao juni genuimp: de juniklaevert oet de femieje van Scarabaeidae.’t Beesjke is oranje-broen pès gael-broen. Kump väöl in Limburg veur. Sjus wie de asperge. ’t Aspergesezoen  löp van ónge-veer eind april pès Sint Jan (24 juni), omdat de plant dan mót gaon doorgruije óm genóg  krach te verzamele veur de ougs van ‘t volgend jaor.

 

Herfs in juni?

Waat väöl luuj neit weite is dat in juni de herfstrèk ouch weier aanvink. Veer wille dao nog niks van weite, mer veur sommige veugel begint de herfs in juni al! Dan zeen de vruikes van de Zjwarte Ruitesj alweier op de trökwaeg. Die höbbe gepaard en eier gelag. ’t Oetbruije laote ze euver aan de menkes die pas later trökgaon. Sjlum toch? Óm die Zjwarte Ruitesj te zeen mót geer waal nao de zee, want ’t zeen richtige sjtrandjveugel...

 

Pès de volgende maondj. Blief gezóndj.

Reacties: johnhertogh@gmail.com

==============================================================================

Ós Modesjtaal (15)

Van kèttebloume en aomzeike.

door John Hertogh i.s.m. Veldeke Krènk Zitterd-Gelaen-Bor

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs

Zeure, zanike, zeike.

Lik neit zo te zeike, wurt gezag es emes vervaelend deit of aan ’t zanike of zeure is. Vruiger sjreef me ’t woord angesj: ‘seyck’. Dat zuut metein get vruntjeliker oet! Wie vraemp ’t ouch is, me verzamelde vruiger de ‘seyck’ van luuj óm te gebroeke in de looimeule. Dao maakde me van beestevelle laer. Me gebroekde dao ónger angere boumsjors en ‘seyck’ veur. Dat rook natuurlik neit wie zeip en daoróm woort z’ón looimeule wied boete de sjtad geboewd. De meule Roufs in Sjtadbrouk in Zitterd bieveurbeeld.                                                                                           Emes in de seyck numme; ’t raegent dat ’t seyck; doe bes ‘ne seyckbaer, waat ein geseyck. Es se seyckouge haws, ware die óntsjtaoke en ouch keine (klove) in de móndjhouk of oetsjlaag op de kop nuimde me seyck of zeek.

Piskieker en kèttebloume.

‘ne Piskieker of pisdokter waar ein beroep, te vergelieke mit ‘ne kwak-zalver. Daen dokter koosj oet de mörgeseyck (ochtendurine) opmake, waafer krenkde emes haw. Dae kreeg dan metein ein millesien daoveur. Ouch koosj hae aan de kleur en geur zeen en ruke of ’n vrouw in ómsjtenj (verwachting) waar! Hippocrates van Kos sjreef 2400 jaor geleje al dat kleur- en geurverangeringe van urine op koorts weze.

 

Bloume en beeskes

Óngeveer 1000 jaor v.Chr. wós me al dat insekte op seyck aafkoume, dat  wees op get waat veural veurkoum bie luuj mit sjteinzjwaere (sjtein-puiste). Róndj pisbloume, die ouch gawstónge, kèttebloume of paesj-bloume waere genuimp, vintj me ouch dèks aomzeike, oftewaal zeik-wurme (miere). In ’t woord zeikwórm sjteit zeik veur ’t mierezoer. Of die insekte ouch op pispötjes (akkerwinde) zitte weit ich neit...

 

Pès de volgende maondj. Blief gezóndj. Reacties: johnhertogh@gmail.com                         

==========================================================================

ÓS MODESJTAAL (14)

Veurjaor, lente, d’n oethaut en hoespóts

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs.

DOOR JOHN HERTOGH I.S.M. VELDEKE KRÈNK ZITTERD-GELAEN-BOR

 

De lente oetgelag

 

Es de zón loodrech baove de evenaar sjteit begint bie ós ’t veurjaor. De meteorologiese lente vóng al aan op 1 meert. ’t Woord lente kump van lang en haet te make mit ’t lenge van de daag. De daag zeen einen hanesjrej gelènk, d’n tied dae neudig is veur ’t loupe van d’n aafsjtandj, wo bènne de haan nog te heure is. Da’s zo’n ach pès 10 minute.

’t Engelsje woord lent beteikent vastetied. In ’t Oudhoogdutsj zag me lenzo of lenz. Beveurbeeld: es lenzt: ’t wurt lente. Me zag ouch: de lens is dao: de zón kump. ’t Eesjte waat mich invilt bie lente is ’t leidje van Toon Hermans: ‘Lente me, zomer me’.

Vreuger dach ich dat ’t Franse woord lentement (lankzaam) dao ouch mit te make haw! ’t Latiense lentus beteikent waal traag. En in ’t Dutsj zaet me Lenz haben: ein gemekkelik laeve höbbe, genüsslich faul sein. Ein lui vrouw woort ouch waal ein lente genuimp!?

Oethawt

Mit Leichtmès sjrift de sjeper oethawt waar ein oetsjpraok euver ’t veurjaor. Normaal koosj de sjeper (herder) begin februari mit de sjäöp nao boete en haw dus lente. Veur die beeste waar d’r dan al gaw get frisj gruin te knawwele. En ze krege natuurlik de lentekriebels. Sjus wie väöl jóng én awwer luuj. Höb geer ze ouch gevuild?

De hoespóts

Ouch de hoespóts koosj beginne es de eesjte zónnesjtraole in hoes koume en me daodoor de sjtöb zoug opwèjje. De ganse boet woort sjoon gemaak. De gerdiene aafgehaold en gewesje. De (trap-)luipesj en matte woorte goud oetgeklop. Alle kes leeggehaold en ’t nuuj kaspepier vasgezat mit punaize. De deure woorte gesop, vinster gewesje en de vloer gesjrób. Glazer en servies woorte aafgewesje. Dèks woorte de kamesj opnuuj getapeseierd en de keuke gewit. Kóm dao noe mer ’s mit!

 

Pès de volgende maondj. Blief gezóndj. Reacties: johnhertogh@gmail.com

========================================================================

ÓS MODESJTAAL (13)

DOOR JOHN HERTOGH I.S.M. VELDEKE KRÈNK ZITTERD-GELAEN-BOR

 

Ringele ringele roze....

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs…

 

Esjekrutske en vèsteldaag

‘Ringele ringele roze, de boter in de doze, de eier in de kaste, mörge mótte veer vaste’. Ein awd vasteleidje. Nae, gein vastelaovesleidje, da’s veurbie. Veer höbbe dit jaor ouch gein esjekrutske gehad. Geer wit toch zeker nog wie meneer pesjtoor aan daen houp esj kump? Dat zeen de verbrende pawme-tekskes van veurig jaor. Waat zou hae noe mit die aw tek  höbbe gedaon?

Vastedaag woort ouch waal vèsteldaag genuimd. ‘Kirmes in ’t hoes, vèsteldaag in de sjtal.’ Es ’t kirmes waar, woorte de beeste minder goud verzörg. Esjelegounsdig is same mit Gouwe Vriedig nog eine van de richtige vastedaag, wo-op gein vleisj gegaete moch waere. ’t Heringbiete is zo ouch óntsjtange want vleisj waar vruiger jao duurder es vösj. Hering sjient goud te zeen taenge ‘ne kater!

 

Vaste en vrieje

Ich lous ouch dat sómmige luuj in de vastetied veertig daag gein ‘social media’ gebroeke. Gank d’r mer aan sjtaon!  Ich doon dao neit aan mit, want dan zouwt geer gein sjtökskes in ós modesjtaal mee kriege pès aan Paosj-zaoterdig! Es de  vastetied hawf óm waar, woort ouch al gefees. Mer ’t vrieje loug sjtil pès de Paosje. Daoróm woort ouch waal (óneerbiedig) gezag: ‘Mit vastelaovend wurt dien leifde in ’t zawt gelag, mit hawfvaste eine keer óm-gedreed en mit Paosje d’r oet gehaold!’

 

Trummelke

Kènt geer uch ouch nog herinnere wie veer vruiger mouste vaste? Veertig daag veur de Paosje góng me minder vleisj, sigrette of sjnaps gebroeke. Veer kènjer hawwe allenej ein trummelke en dao gónge alle sjlók, bebbelkes, kermelle en babbelaere, wienbel, belga’s, nogablök in die-s se door de waek kreegs. Zóndigs góng de trómmel aope en mochte veer die babbelaere opaete. Op Paosjzaoterdig, es de klokke trökkoume oet Rome, de res, mer dat sjmaakde meistes neit mee, ómdat alles aaneingeplek waar...

 

Pès de volgende maondj. Blief gezóndj. Reacties: johnhertogh@gmail.com

==============================================================================ÓS MODESJTAAL (12)

Mómmegezichte, apeneutjes, böl, böl, böl... (T.Hermans)

 

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs…

DOOR JOHN HERTOGH I.S.M. VELDEKE KRÈNK ZITTERD-GELAEN-BOR

 

Vastelaovend blif vastelaovend. D’r is nog nooits zoväöl aandach aan besjtaed es de lèsten tied. Veural door taengesjtenjesj, die ó.a. neit wille dat veer ós wie van awdshaer gaon verkleije. Jaomer genóg weite die luuj neit waat vastelaovend is, wo ’t haer kump en waat ’t beteikent.

 

Van maske pès sjmink...

Ich zèt noe gein maske mee op. Ich höb ’t neit euver die móndj- en naaslepkes taenge corona! Nae, euver ein richtig maske, mómbakkes of mómmegezicht. Vruiger droug ich die waal mit de vastelaovend. Van gaas of rubber. Dat waar zjweite en aafzeen.. En nao ei paar glazer beier verangerde ’t maske sóms van vórm... en woort ‘t nog leliker. Later woorte ze van plestik gemaak en daonao koum de sjmink, womit gegrimeierd wurt. Grimeiere kump van ‘faire la grime’, waat gezichter sjnieje beteikent. Zo kómme veer ouch aan: ‘grimas’. ‘Grimer’ is neit allein sjminke mer ouch kunsmatig rimpels opbrènge. In ’t Italiaans beteikent  ‘grimo’ gerumpeld. En eine ‘grimme’ waar ‘ne toneelsjpeler dae ‘ne awwe gries sjpeelde.

 

Wae gei maske haet dat is 'nen houteklaos...

Dit is tweede regel van ‘t leidje van Teun Hermans. Maske zou ouch kènne kómme van ’t Italiaanse maschera  of ’t Arabische maskhara, waat belachelijk make beteikent. ’t Sjpaanse mascara beteikent besjmeerd mit  zjwartsel of roet.  Toneelsjpelesj maakde  vruiger hun gezich zjwart. Dat maag noe ouch al neit mee! Móm van mómmegezich kump van ’t Romaanse mome (masker) en ‘t Sjpaanse momo. Bakkes kump van ’t  Middelnederlandse back dat kaak beteikent. De kaak wurt ouch kinnebak genuimd. En bakkebaard kump d’r ouch van. Dit jaor haw ich es Indiaan, cowboy, Mexicaan of Arabier verkleid wille gaon. Of es Hollenjer... nae dat geit mich toch te wied.

Pès de volgende maondj. Blief gezóndj.

Reacties: johnhertogh@gmail.com

 

=========================================================================

ÓS MODESJTAAL (11)

Euver pratsj , tódder, sjliek, sjladder en nötte kraom

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs…

DOOR JOHN HERTOGH I.S.M. VELDEKE KRÈNK ZITTERD-GELAEN-BOR

 

Geine sjnei mit awd op nuuj dit jaor. Jaomer, mer van de angere kantj höbbe veer ouch gein nöttigheid es de sjnei geit sjmilte. Want dan wur ‘t sjnel pratsj. Zeker door autobenj of sjtevele of sjoon die d’r euver haer loupe. Dae weike, hawf vloeibare of jus verdikde, dèks verdórve en sjtinkende, nötte sjliek. Doe höbs pratsj aan de vuit.

 

Klein kènjer die aan ’t kleure of sjildere zeen, pratsje ouch dèks vanal doorein. En es emes sjlechte waar haet aafgeleverd, krig hae te heure dat ‘r ouch mer get inein gepratsj haet. ’t Geef ouch luuj die hunne middig doorein pratsje! Pratsjentaere maaks te pratsj. Pratsj dao neit doorhaer. Pratsj is neit percies ‘t zelfde es módder, want bie módder kump ummer zandj kieke.

Van modder, módder, toter en tattie

Tódder en toter woorte vruiger in Zitterd en ómsjtreke mee gebroek es vandaag d’n daag. Noe zaet me módder, bekans wie op ’t Holles. Väöl dialekweurd verdwiene op dees maneier… jaomer. Pratsj klink toch väöl sjoner es blubber! In de Kolleberg rótsje veer door de pratsj!

Ich herinner mich beelde van de Knastercross in Geulle , wo me aan pratsj-volleybal deig. Sjoon óm te zeen, op aafsjtandj dan waal.

 

Sjladder (slib in ’t Holles) kump me taege es eine wiejer wurt laeggehaold. Kiek dees daag mer ’s nao de baom van de Zittesje roeiviever…

Of tattie famieje is van pratsj , weit ich neit. Kènjer die nog neit goud kènne moele gebroeke waal ‘s ‘t woord tattie. Hun awwesj trouwes ouch. Ze meine dan sjmerig sjpul, nöttigheid. Dat kènt varieiere van sjnótterbelle pès verf wo te väöl vies kwaste doorhaer zeen gewaes.

 

’t Woord pratsj wurt ouch gebroek veur gesjpuus, tuug, krapuul: „Waat dao woont is pratsj!” Euveriges: de naam Flodder riemp ouch op modder!

 

Pès de volgende maondj. Blief gezóndj.

Reacties: johnhertogh@gmail.com

==========================================================================

ÓS MODESJTAAL (10)

 

 ‘Gaef de Ziepesjprènger mer gaw dreug zökke’

door John Hertogh / Veldeke Zitterd-Gelaen-Bor

 

 Ofwel ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs…’

Vruiger leip de ziep midde euver de waeg en es d’r neit väöl water in sjtóng hènkelde me op ein bein van lènks nao rechs sjuins euver de ziep nao sjool. Mer ’t gouf ouch väöl anger maneiere óm te ziepesjprènge! Dèks koums te mit nate zökke, klómpe of sjoon op sjool of thoes aan! Ouch ’n ónröstig eemes wurt ouch waal ’s ziepesjprènger genuimp!

Van Bókse-menke pès Krènte-kael

Eine ziepesjprènger is ouch eine broodman, ein baeter saort krèntewèk in de vórm van ein menke mit de bein wied oetrein, verseierd mit reziene en sókkerkluntjes en dèks mit ‘n wit sjteine piepke in de móndj. Tösje Sinterklaos en de Advent zuus te de eesjte ziepesjprèngesj. Ze lieke get op de paeperkoukemenkes, de Dutsje Lebkuchen, en waere alle twee ouch es vruchbaarheidssymbool gebroek.

‘t Wurt ouch waal Piepekop, Stutenmann, Krèntekael of Wègkeman genuimp. In Luxemburg haet me ’t zelfs euver Bóksemenke. Oet de Middeleeuwe is bekènd dat me dit brood deig bakke en aan kranke en erm luuj gouf.

 Joedasse mit ein sjteine piepke

De gewènde óm ein sjteine piepke mit te bakke kump oet ’t Rheinland. Me dènk dat de luuj die protestant ware dat deige óm dit katholieke symbool te óntheilige! Geweun óm te joedasse, dus. Door de ziepesjprènger ein piepke te gaeve woort ’t van ein katholiek symbol ein geweun broodmenke. Dit woort ouch verseierd mit sókker en reziene. Sóms haw z’ón menke ouch ‘ne dènnetak bie zich, dae ‘ne bessem mous veursjtèlle. Dao höb ich jaomer genóg niks euver gevónje. Euver ‘t woord bessem mót ich uch later nog ‘s get vertèlle… De traditie wilt, dat eesj de kop wurt gegaete en daonao pas de res. Heugswaarsjienlik is dees traditie euvergewejd oet ’t Pruuses.

Pès de volgende maondj! Blief gezóndj.

Reacties: johnhertogh@gmail.com

==============================================================================

ÓS MODESJTAAL (9)                                    18-11-2020              

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs…

 

door John Hertogh  i.s.m. Veldeke Krènk Zitterd-Gelaen-Bor

 

Euver aw (sjej-)weurd en hun beteikenis.

Lèts vroug mich emes of ich wós waat eine sjouter is. Ein woord dat nog mer wenig  gebroek wurt. Ich höb ’t veur de zekerheid opgezóch. Eine sjoute(r) is in ’t Zittesj eine hawve gare, ‘ne rare kwiebes, eine nar. In ’t Dutsj zaet me Schaute of Schote: dat beteikent dao onneuzele hals. ’t Hebreeuwse woord schoteh beteikent ouch nar.

Ouch de Narre en de Sjoutvotte mótte dit jaor euversjlaon!

De vastelaovesvereiniging van Euverhaove , de Narre,  haw zich dus ouch de Sjoute  kènne nuime! In Gelaen geef ’t de Sjoutvotte en dat kump van sjout make. In de jaore vieftig  woort de woonwiek en parochie de Kloes sjnel groter en d’r woorte väöl weuninge geboewd en väöl sjout gemaak, dus.

Hae waar geine sjalevaeger; hae sjpeelde sjalevaeger.

‘ne Sjalevaeger waar letterlik emes dae sjaole laegmaakde, zelfs laeg lèkde.  Dae dus oet waar op aetesreste, aorte (oorte) of katsjele. In Kirchrao zaet me otse dao taege. Miene pap zeliger kreeg zien kleinkènjer aan ’t lache es ‘r sjtikkem – zónger dat de mam ’t zoug -  ziene tejjer laeglèkde, jus wie ein hundje. En de mam waar dan zogenaamp kaod op häöm. De kleinkènjer hawwe sjpas. Hae sjpeelde dus aeve sjalevaeger.

Sjalevaeger, sjèlleboer of sjlókmoel.

‘t Woord sjalevaeger haet mee beteikenisse: Vruiger  hawwe veer wenig aafval. Lómmele en awd iezer woorte opgehaold. Ich herinner mich ouch dat ‘ne sjèlleboer langskoum en dae noum dan de sjèlle mit veur zien verke.  Dae sjèlleraper (sjalevaeger) lag es dank oppe vinsterbank get sjlók! ‘ne Sjalevaeger waar ein minderwaerdig beroep en ‘t woort dèks es sjejwoord gebroek in de beteikenis van klapluiper of ‘snoepert’.  In de loup van den tied is de beteikenis gelökkig ummer mildjer gewore…

Pès volgende maondj.                                  Reacties: johnhertogh@gmail.com    

===========================================================================

ÓS MODESJTAAL (8)                                       21-10-2020

’t Ruzelt blajer, haore en vaere

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs…

DOOR JOHN HERTOGH I.S.M. VELDEKE KRÈNK ZITTERD-GELAEN-BOR

 

De herfs is vruig begónne dit jaor. De buim en sjtruuk ruzele: ze laote hun blajer valle. Es de hounder neit mee lègke, zaet me : ze zeen in de ruzel. Vaere van hounder en anger veugel versjliete en mótte dus vervange waere. Meistes gebeurt dat ouch in de nao-zomer. Daonao höbbe ze hun wèntjerkleid, womit ze beveurbeeld ‘ne lange trèktoch kènne make of de wèntjer baeter kènne euverlaeve. Ruzele beteikent dus neit allein dien vaere verleize, mer ouch blajer en haore laote valle. Katte en hunj ruzele jao ouch. Mer die doon dat dèkser in ’t vruigjaor, óm zich aan te passe aan de tempratuur.

Leise rieselt der Schnee

’t Gevuil dat get zach van diene rök aafvilt of aaflitsj, nuime veer soms rille. Väöl luuj geneite dao van. Dat woord rille kump ouch van ruzele. Ouch es de sjnee zach, roesjend ómleeg vilt vintj me dat fejn. Zo fejn, dat Eduard Ebel (1839-1905), eine protestantse pfarrer en dichter oet Graudenz (Pole) dao in 1895 ein leidje euver sjreef : Weihnachtsgruss. Geer kènt ’t allenej es Leise rieselt der Schnee. Noe op väöl plaatsje de krisverseiering al wurt opgehange, zal ’t neit lang mee doere pès veer dat leidje in de sjtraote en gesjefte gaon heure. Dae pfarrer is trouwes goud betaald gewore veur zien leidje. Zien dochter kreeg in 1955 nog de jaorlikse 55.000 Deutsche Mark van de Dutsje Buma/Stemra!

Truu Ruzel en Bèt Laek

Riesele, ruzele, da’s femieje vanein. Truu Ruuzel en Bèt Laek ouch? Die twee waere meistes in eine aom genuimp.

Of ’t waor is weit ich neit, mer dat sjiene twee vrouwe te zeen gewaes, wo bie ein sjteekske los zout. Ze hawwe heugswaarsjienlik ouch gein haore mee. Wo dae naam Ruuzel haer kump, sjnap ich waal, mer Laek?

 

Pès volgende maondj, blief gezóndj.

 

Reacties: johnhertogh@gmail.com

 

==============================================================================

ÓS MODESJTAAL (7)

Gezèt is ein vrouwelik zelfsjtènjig naamwoord

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs…

DOOR JOHN HERTOGH I.S.M. VELDEKE KRÈNK ZITTERD-GELAEN-BOR

 

In baovesjtaonde kop sjtaon al twee grote waorhede, mesjiens waal drie! Mer ich wil mich mit nemes sjtechele. Dat is de gezèt van Zitterd, woort en wurt gezag van emes dae ummer anger luuj bemoeld of beklatsj. ’t Haet versjeie variaties: de gezèt van de sjtad, van ’t dörp, van de sjtraot… völ mer in. Mer de richtige beteikenis van gezèt is: klassiek massamedium, gedrök op pepier en gerich op het versjpreide van nuuts. De Limburger, de waekblajer wie De Sjpeurder, de Maas en Mijn, Zondagsnieuws en Via Limburg woorte en waere ouch gezètte genuimp. In ’t Belsj geef ’t nog de Gazet van Antwerpen, in Italië La Gazzetta dello Sport.

’t Woord gezèt kump van ’t Italiaanse woord gazzetta. ’t Gouf in de 16e eeuw in Italië, in Venetië, ein muntsjtök mit eine vogel d’rop: ‘ne gaai of aekster. Dat muntje nuimde me ‘ne gazzetta. D’r woorte in daen tied ouch sjtiekem gesjreve blaedjes verkóch veur de pries van z’ónne munt: de gazzetta. Zo koume ze aan de naam. De ‘stuiverroman’ is ouch zo aan ziene naam gekómme. Dae kosde mer ein knepke(= ‘ne sjtuver). Dat kump weier van eine knab, dae vief centimes waerd waar. Van emes mit väöl geldj zag me: Dae haet väöl knabbe!

Gazzetta is mesjiens ouch waal ein verkleinweurdje van ’t Latiense gaza. Dit woord mit de beteikenis sjatkamer, is aafkómstig van’t Griekse gaza en dat kump weier van het Perzische ganj, oftewaal sjat. ’t Zou zelfs kènne aafsjtamme van kezet, ein vuurvaste doos wo aardewerk in gebakke woort. Of ’t Franse gazette. Jao euver Latien geef ’t väöl oetdrökkinge: Jóng, mit dich mót ich ’s Latien kalle, kreeg ich te heure es ich get haw oetgevraete…

Pès de volgende maondj! Blief gezóndj.

Reacties: johnhertogh@gmail.com

==================================================================================

ÓS MODESJTAAL (6)

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs…

 

door John Hertogh  i.s.m. Veldeke Krènk Zitterd-Gelaen-Bor

 

‘Eine awwe veurman heurt nog gaer ’t klaatsje van de sjmik’.

Dit gezègkde beteikent: ‘ne awwe man haet nog ummer intresse in  (’t werk van) jónger luuj. Euver ein sjmaal kèndj zaet me ouch: Dat is zo mager wie ein sjmik. En es se ’t klappe van de sjmik kèns, höbs te väöl ervaring.

 

Van sjmik en peitsj.

Ein sjmik woort ouch waal klaatsj genuimp of karwatsj. De awdste sjmikke woorte gemaak van witse-tek. Meistes woort ‘r ein saort handjvaat aan gemaak. Vruiger en ouch noe nog waere ze gebroek óm luuj of beeste te laote loestere, te sjture of te korrigeiere. Taegen eine  korte sjmik zag me peitsj. Die woort gebroek bie ein hóndjskar en woort dan ouch waal hóndsjpeitsj genuimp. In ‘t Bargoens kènt me peize of peze: hel wirke. Neit te verwarre mit ein peetsj, dat is ein gans gevuilig emes. ‘t Haet ouch niks te make mit ‘n peisj!

 

Klaatsje, ein vergaete gebroek.

In Euverhaove, ein wiek van Zitterd, haet me nog lang geklaatsj. Mit knalle gouf me insjtömming veur ein echpaar dat op latere laeftied góng trouwe. Dat deig me mit klaatsje, die gevlóchte waar van repe jute. Die ware waal drie pès veier maeter lank. ‘ne Gróp sjterke kaels klaatsjde op blote vuit z’ón dertig, veertig sjlaeg achterein, ritmies en op versjeie toonheugdes. Es ‘t sjpeel waar aafgeloupe woorte ze geneud óm mit ‘t broedspaar wiejer te feeste. Waeges gevaor veur de luuj die róndjóm sjtónge én waeges geluudseuverlas woort dit gebroek verbaoje.

 

‘ne Sjlaag, paaf … awwee!

Eine klaatsj is ouch ein sjlaagwerkinsjtremènt. Dat zeen twee letjes mit ein sjarneier. Dat wurt mit krach toegeklap. En klink dan wie eine sjlaag mit de zjwik, ‘ne zjweipsjlaag. Este eine zjweipsjlaag bie ’t sjporte krigs, is dat gans angesj. Dat heurs te neit, mer vuils te waal metein!

 

Pès de volgende maondj! Blief gezóndj. Reacties: johnhertogh@gmail.com

 

======================================================================================

ÓS MODESJTAAL (5)                                                                                        15-07-20

 

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs…

door John Hertogh  i.s.m. Veldeke Krènk Zitterd-Gelaen-Bor

 

Mee aan de vaan hange es de percessie waert is.

Ein awd gezègde, dat beteikent dat me mit väöl behej van ein biezaak de houfzaak wil make. Zoget wie van die moes en daen aolifant. Vruiger zag me es diene sjnoefplak oet dien tesj hóng : de vaan hink oet. Noe gebroek me meistes pepiere zakduik. Al lang veur de coronatied! En es ’t humme oet de bóks hóng zag me ouch waal ‘s: de Dutsje vaan hink oet, of zónge: “Humme d’roet- zuut neit oet- alle kènjer lache dich oet!” Noe liek ’t waal mode te zeen óm ‘t humme oet de bóks te hange. Teminste es me nog ummes dreeg.

De vaan oethange of de vaan oetsjtaeke.

In dezen tied hink jedere gesjlaagde ein vaan of vlag oet van zien eige sjool, want jeder sjool haet vandaag d ’n daag waal ‘n eige. ’n Saort reklaam.  Veer perbeierde vruiger de sjoolbuik te verkoupe óm get mee vakansiegeldj te kriege, noe hink me ze dèks mit sjrifte en tesj waeke boete aanne vanesjtek pès ze d’r aaf valle. Es me blie is dat eemes vertrèk zaet  me: veer sjtaeke de vaan (of de bessem) oet! En taengen ‘ne lange magere minsj zag me: doe vanesjtek.

Ein sjtök in de vaan höbbe.

Wie ich sjlaagde veur mien eksame es óngerwiezer, höb ich mit ’n aantal vrunj ein “fuif” gehawte. In de kelder van ’n aw boerderie  drejde v’r  meziek en drónke get kratte beier laeg, hawwe ’n sjtök in de vaan en sjmörges ‘ne kater. Vaan is ouch eine awwe beiermaot: veier kanne of óngeveer vief liter.

Vaandel of vendel.

Vaan beteikent eigelik niks angsj es douk en is sjus wie de vaandel of vendel, ein sjtök douk mit ein teike of bepaolde kleure. Ouch hermenieje, fanfares, sjötterieje,  kirke, vastelaoves- en anger vereiniginge höbbe de sjoonste vane, sóms ouch vaandel of vendel genuimp. Ein anger woord veur vaan is ouch wèndjwiezer.

Pès de volgende maondj! Blief gezóndj. Reacties: johnhertogh@gmail.com

 

==================================================================================

ÓS MODESJTAAL (4)                                                                                          17-06-2020

 

DOOR JOHN HERTOGH i.s.m. VELDEKE KRÈNK ZITTERD-GELAEN-BOR

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs…

 

Poekele euver beambtezjweit en golvend heuvellandj.

 

In ’t Bargoens beteikent poekele te väöl kalle of verraoje. Veer kènne ’t woord van de koempels. Carboon zink in ’t leidje Beambtezjweet euver poekele:

Zogaar went ze naaksj in ‘t wesjlokaal zónge: Poekel miene rök van baove, beusjtel ich dich van ónger. Dan haw de beambte, dat zougs te go(u)d, ummer ‘t grootste ei in zien vot…

Poekele of pókkele beteikent hie de rök wesje. Dat deige de óngergrónjers in ’t wesjlokaal. Hun kleijer hónge aan eine haok; dae woort mit ein kètting nao ’t plafóng getrókke. ’t Wesje waar verplich en doe wesjdes de rök (de pókkel) van degeine dae veur dich sjtóng.

Opgeblaoze heuvel

’t Woord poekel kump van ’t Latiense woord buccala, dat opgeblaoze beteikent. Ouch waal böltj of bóchel. In Tirol zaet me Bichl of Bühl. Dao lik ouch Kitzbühel, uch waal bekènd. Poekel of pókkel wurt dus ouch gebroek es me ’t haet euver ‘ne heuvel in ’t landsjap. De Schintaler höbbe dao ein leidje euver, mer die meine gans get angesj!

Jao, dan lik ich te drejje ómdat sjlaope neit geit, want ich mót aan dich dènke en ‘t landsjap in dien kleid. ... Zo kokkèt en charmant mit dien golvend heuvellandj.

Doe kèns mich de pókkel op … en aaf rótsje.

Oftewaal: doe kèns mich get, doe kèns nao de maon loupe, doe kèns mich de buim in. Emes de pókkel vol sjejje beteikent emes de hoed volsjejje. Me sjprik ouch waal van pókkele of poekele es me emes oppe rök dreug. Of oppe kraomejak. Lèts hoort ich in Kirchrao de variatie: oppe hoekkepak. Doe kèns zelfs de pókkel vol sjoud höbbe. En eine breije pókkel höbbe. Mer es eine kater ‘ne hoge pókkel opzèt, bèn dan mer veurzichtig.

 

Pès de volgende maondj! Reacties: johnhertogh@gmail.com

 

===================================================================================

ÓS MODESJTAAL (3)                                                                                   20-05-2020

 

DOOR JOHN HERTOGH i.s.m. VELDEKE KRÈNK ZITTERD-GELAEN-BOR

 

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs…

 

Van plekvotte die zich eine gaon träöte...

 

In Limburg geef ‘t väöl hermenieje en fanfares. Mit de sjoonste name: van Aurora pès Concordia, van l’Union pès Martinus, van Barbara pès Caecilia. In Zitterd geef ‘t ouch de Phil hermenie en de St. Joseph hermenie (St. Joep). ‘Dao  kómme die van de Paek’, heurs te dèks in Zitterd. Wiezo?

Väöl muzikante van ‘t eesjte oer ware sjoester. Sjoesters maakde de renj van de sjoonzaole zjwart, mit paek.

‘ne Sjoester haw daoróm es bienaam paekvot. Nae gein plekvot, dat zaet me van emes dae gaer urges blif plekke. Euveriges, väöl muzikante  zeen gezèllige luuj die gaer urges blieve plekke!

Sjoester is ‘n awd woord

In ‘t Middelnederlands sjreef me schoezutter of schoezitter: emes dae sjoon sjtik. In ‘t Middelhoogdutsj sjreef me schuoster. Dat liek al mee op sjoester of ‘t dutsje Schuster. Die sjoesters gebroekde paekdraod. Geine puntjdraod, sjtachel- of tankeldraod. Da’s gans get angesj. Ofsjoon dao kèns te ouch in blieve plekke…eh hange.

Get inein sjoestere of sjtevele is get inein fizzebreme. Oppe sjoester gaon is mit de laeren tram gaon. En paekeduuster is bekans paekzjwart.

Vruiger woort saoves in de fruitweie ‘n paektón aangesjtaoke óm te veurkómme dat de blui of vruchte bevraore. Lang geleje woorte paektónne - vol mit brennende tar – ouch gebroek es extra leichter.

Träöte of paeke

Muzikante kriege door ‘t träöte ‘n dreuge kael en daoróm gaon ze dèkser eine pitsje, oftewaal paeke. Neit allein die van de Paek! ‘t Woord paeke kump op ‘t Dutsj veur es: ‘picheln’, ein dröpke drènke. In de Altstadt van Düsseldorf nuimp me ein glaas Altbeier: ‘dat leckere Dröppke’. Gaef mich mer ‘ne sjoes. Euveriges, dat woord kump zeker neit van sjoester! Proos.

 

Pès de volgende maondj!                          reacties: johnhertogh@gmail.com        

==================================================================================

ÓS MODESJTAAL (2)                                                                        01-04-2020

 

DOOR JOHN HERTOGH i.s.m. VELDEKE KRÈNK ZITTERD

 

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs…

 

Greumel

Greumel  beteikent eigelik res. Kump oet ’t Leties: grûmus. In Kölle haet me ’t euver jrümmel. In anger sjtreke zaet me grumel, greuzel en kruimel. Ouch in  ózze greumelevlaaj of sjtruitselkouk vintj me väöl greumele, gemaak van boter, mael en basterdsókker. Dao blif gein greumel van euver.

Greumelmetje

De Veldeke Krènk Zitterd haet lèts ‘ne priesvraog oetgesjreve veur ’t sjoonste nuuj (Zittesj) woord veur place-mat. Paul Meisen bedach: greumelmetje. Patrick Werdens van Veldeke Krènk Zitterd haet weurd verzameld wobie de meiste klanke van ’t Zittesj aan bod kómme. Aan de handj van die weurd haet Jan Ruigt taekeninge gemaak veur ’t nuut Zittesj laesplenkske. Dat plenkske sjteit noe ouch op ’t greumelmetje. Geer höb die metjes en plenkskes kènne bewónjere bie de SintJoepkraom van Veldeke Krènk Zitterd. Ze zeen ouch te koup bie boukhanjel Wim Krings en bie de Zittesje VVV.

Greumel in de träöt.

Dat zaet me van emes dae heisj of sjor is. De muzikante ónger uch, veural de blaozesj, weite dat es te letterlik ’ne greumel in de träöt höbs, dat veur valsje teun kènt zörge. Mer dat bès te meistes zelf sjoud, ómdat se dan ‘ne kouk of kuikske tösjedoor höbs gegaete.

Wae van uch haet nog nooitsj ‘t nómmer ‘Greumelevlaaj’ van Guido en de Schintaler in de feestent of zaal mitgezónge of mitgebruld ?

Halleluja, greumelevlaaj - ’n Heel groot sjtök mit sjlaagroum d’rop

Aet ich mien vingesj gans bie op - Halleluja, greumelevlaaj

Dao bèn ich toch zo aan versjlaaf - Greumelevlaaj!!

 

Mit de kirmes hoo-lala - Höb veer greumele op de vlaaj
En de bekker kump dan aan hoes - Jao ózze bekker, bekker, bekker, bekker,
Bekker, bekker, bekker, bekker - Op mien kneije dank ich god
Want van greumele bèn ich kapot.…

 

Pès de volgende maondj!

 Reacties: zittesj@ziggo.nl

 

Taekeninge: Jan Ruigt    foto: Veldeke Krènk Zitterd

Geplaatsj in de bielaag van De Limburger 1-4-2020

 

 

==================================================================================

ÓS MODESJTAAL (1)                                                                                   05-02-2020

DOOR JOHN HERTOGH – ZITTERD

 

Oukouk, oukouk, doog ’t in de flesj en klótsj…

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs.

In ein dörpke neit wiet van hie,dao ligke viefentwintig huskes op ein rie. Dao sjteit ein kirkske en ein cafè en d'n drogis verköp allein kamillenthee…En midden in dat dörp dao woont ei dökterke, dus es uch ooit èns get mankeiert: gaot dan draer, gaot dan draer òm te heure,waat dat dökterke zien klanjte adviseiert: Oukouk oukouk doog 't in de flesj en klótsj, klótsj, klótsj. Oukouk oukouk doog 't in de flesj en klótsj, klótsj, klótsj. Dan kump d’n hous los, dan kump d’n hous los, gaef 't aan de kleinste kènjer in de lótsj. Oukouk, oukouk doog 't in de flesj en klótsj. Dit leidje van Teun Hermans zónge veer vruiger  wie d’r nog gein richtige vastelaovessjlagesj in ós modesjtaal ware. ‘t Is mich ummer biegebleve.

Wit geer waat oukouk is?  

In Remunj nuime ze ’t klitswater en in Kirchrao lakritswasser en in Zitterd dus oukouk. In anger plaatsje kloterwater, staafklets of paekwater. ’t Woort gemaak van zuithout en zjwarte drop. Veer deige in ein flesjke ein sjtök laurierdrop en get sjtökskes zuithout. Dat woort biegevöld mit water, pès aeve ónger de randj. Dan woort gesjöddeld pès de sjoem wit waar en ’t water paekezjwart. Dan  waar de oukouk vaerdig en koosj me sjuumke trèkke. Veer kènjer lótsjde pès ’t flesjke aan de luppe bleef hange.

Noe veer toch ómgang zeen mit weurd: Wit geer ouch waat ‘ne bökkem is?

 

“Höbs te dien bökkeme veur eine cent verkoch?” ( Bès te bedruif ?) “Veur eine bökkem kan me de pan neit opzètte” (Veur zo get kleins, maak ich mich neit drök).

Vruiger gouf ’t  bökkemekouk, eine kouk mit ‘ne dreuge hering. Dao mós te van hawte! Me meint dat bökkem afgeleid zou zeen van bok, ‘t menke van de geit, wobie de overeinkoms de sjtank is. In ‘t Belsj zaet me boksharing. En dat zou dan aafgeleid zeen van bakhering. Laote veer ‘t mer op bökkem hawte. Waat zèk geer eigelik taenge ‘ne bökkem?

 

Reacties: zittesj@ziggo.nl

 

©johnhertogh-zitterd

Geplaatsj in de bielaag van De Limburger 5-2-2020