'

geplaatsj in Dao wo ich gebaore bèn. Sjpeciaal oetgaaf  van Veldeke Zitterd-Gelaen-Bor, september 2021.

In ’t sjtadspark, mit roeibaan en zjwömbad.

 

Zo gónge veer jaor in jaor oet,

zo same door die laan,

’t zomesj mit ós kènjer d’r oet

get roeie oppe baan.

(nao de roeibaan, gesjreve door Math Niël in 1995)   

                                                                                   

En van allein kómme de herinneringe: euver vösje, euver roeie euver sjaatse, euver zjwömme…

Es sjnaak deig ich mit aan eine vösjwedsjtried. Mit ein geleende gaerd. Ich zoug dat richtige vössjesj mit eine grote baog d’n dobber gans wied weg de viever insjmete. Mer bie de eesjte prouf óm zo wied te kómme bleve ’t vösjsjnaor en ‘t häökske hoog in de boum achter mich vaszitte. De ganse wedsjried bèn ich ómgang gewaes óm dat dènk los te kriege ...

 

Vanaaf de aanlègkplaatsj koosj me zo in de roeibeutjes klömme, mer ich höb noots goud lere roeje want ’n kwartje (veur ’n hawf oer) waar in daen tied väöl gèldj veur ós.  Later bèn ich waal mit ein vlot van de verkennerie de viever euver gesjtaoke. De de verkennesj heile ’t neit dreug, ich waal!

 

In de wèntjer gónge veer dèkser mit de kènjer van mien sjoolklas sjaatse en sjleiere oppe viever. Ich haw doe van die richtig awwerwètse Friese doorluipesj. Of ze noe lachden óm mien sjaatse of óm mien gesjravel, dat weit ich neit mee…

 

En dan dat zjwömbad. Middige lank louge veer dao, mit ’ne gansen tróp biejein. Vrundj Antoon noum ziene transistorradio mit óm nao radio Luxemburg te loestere. (Der Grosse 8, mit Siw Malmkwist, The Beatles, Paul Anka, Ciff Richard of H.J.Baumler). Vanzelf koume de anger badgaste, meistes maedjes, mitloestere. Es ’t te werm woort, sjprónge veer dèks van ‘de hoge’, al waar ’t mer óm indrök te make op die maedjes…

 

’t Park woort ouch gebroek veur evenemente wie ‘t Toon Hermans Humorfestval en ’t Parkfestival op Keuningsdaag. En neit te vergaete de badaenje-race van de Phil. Sóms geef ’t dao repetities van showbands veur ’t WMC of kènste loestere nao doedelzaksjpelesj. Of kieke nao jóng luuj die ein ‘bootcamp’ hawte of ‘urban’ danse en awwer luuj hun tai chi oefeninge doon.  

 

’t Zal waal drök waere es alles gans vaerdig is. Mer ich sjpich mich in jeder geval d’rop.

 

zomer2021©johnhertogh

==========================================================================

Oet de aw doos (4).

Op de eesjte klas van de jóngessjool in Euverhaove – bie juffrouw Beaumong- moch ich mitdoon aan ein toneelsjtökske bie ’t aafsjeid van meister Sjóffele. Ich haw gein grote rol, mer ich waar... elfje. Toch waar ich zo greutsj wie Oskar en thoes leip ich de gansen daag te huppele in eine awwe rok van de mam. Danse koosj me dat neit nuime! Gelökkig is ‘t nog goud mit mich gekómme! En richtig danse höb ich later bie Aerkes geleerd.

In datzelfde jaor krege ós naobere bezuik van ‘ne man in eine grote Amerikaanse wage. De ganse sjtraot leip oet óm zich dem ‘ns goud te bekieke.  Wie ich oet sjool koum zoug ich de wage veur óze sjtóp sjtaon en waar gans verpópzak. Ich leip geliek achter de bezuiker aan, nao – waat ich meinde  – ós veurdeur. Hae droug eine lange mansjester mantjel en ‘ne beige ketoene cowboyhoud.

Wie ich häöm blue vertèlde dat ích dao woonde, lachde hae vrunjtelik en zag dat ich mich verdoug, want veer sjtónge bie ós naobere veur de deur.

Hae pakde mich op en zat mich zjwierig euver de ligusterhèk op ’t paedje nao ós eige veurdeur. De mam sjtóng dao intösje blozentaere op mich te wachte. “Wits te wae dat is?”, vroug ze mich. Wós ich väöl. “Dat is Teun Hermans”, zag ze en knikde verlaege mer vruntjelik nao dae vraeme man.

Pès op d’n daag van vandaag bèn ich eine grote fan van oze Teun.

(geit wiejer)

 

juni2021©johnhertogh

==========================================================================

Oet de aw doos (3).

 

In de getskes tösje de hoezer koosj me zich ouch goud versjtaeke, bv. es de wout dich naozout es te get haws oetgevraete! Ouch aan ós de breivebös hóng’t bekènde tuike, dat koosj doe nog. Wie bekans jederein hawwe veer väöl ‘tantes’ en ‘nónke’ in de sjtraot wone.

De pap haw wie jederein van de naobere ziene moustem. Dae loug neit wied van ós hoes. Dao sjtónge wölle bone, sjtek- en sjniebone, sjlaat, aerpel, unne en nog mee. Es kèndj moch ich ummer mithelpe en haw dao mien eige ‘häöfke’ mit erbele en radieskes.

Ich vraog mich noe nog aaf wie de pap dat allenej koosj organiseiere. Naeve zien baan oppe SBB wirkde hae nao de sjich in de eige moustem mer ouch bie ‘ne houveneier in Tudder en later bie ein graasj in Zitterd. In ’t begin op ziene fits, ‘ne Junker en later op ziene bromfits, ‘ne Berini.

De “Sjpaorkolonie” besjtóng oet sociale huurweuninge, die in  de jaore twintig van de veurige eeuw veur de sjpaorluuj zeen geboewd. Vanwaege de karakteristieke oetsjtraoling van de weuninge en ómdat ‘t besjermp sjtadsgezich is, woorte de besjtaonde gevele bewaard...

 

(geit wiejer)

 

mei 2021©johnhertogh

=========================================================================

Oet de aw doos (2).

 

Veer woonde in ein sjpaorkolonie. Dat beteikende ónger angere väöl gezèlligheid en ouch väöl sociale controle. Jederein kènde jederein en wós väöl, zo neit alles, vanein. Me sjprouk doe terech euver naoberdeins. Dat haw veurdeile mer ouch dèks naodeile.

De achterdeure sjtónge ummer aope en via de brandjgeng en getskes leips se flot bie de naobere bènne. De veurdeur (mit of zónger tuike) waar jao veur meneer pesjtoor of anger hoog bezuik.

Achter ós hoes hólje veer hounder en knien. Ich verzörgde die beeste, gouf sjtreu en vouwer. Noe haw ich geheurd dat sjtreu zo goud zou brenne! Wie ich aan zjwaegele bèn gekómme weit ich neit mee...

In jeder geval voul mich ‘ne brennende zjwaegel oet de vingere en opèns sjtóng ’t hounder- en knienshok in de fik. Bäökenteare rende ich in paniek weg. Veur mien gevuil leip ich oere door de getskes en durfde neit heivesj.

Wie ich weier thoes koum, haw mam mit ‘ne tob water alle vlamme gedouf. D’r waar koum get van te zeen. Eine knien haw mer get mitgekrege: mien witje waar get broener gewore! De mam haw kómpassie mit mich en gouf mich eine babbelaer veur de sjrik ...

 

(geit wiejer)

april2021©johnhertogh

===========================================================================

Oet de aw doos (1).

 

Es veer vruiger de kletsj krege, woort gesjtoump mit kamillethee, daonao sjmeerde de oma ós de brós in mit dampo, gouf ós ein gebreide wolle óngerhumme en sjikde ós mit ’n extra dèkke nao bèd. Of ze  gouf ós ‘ne tejjer sjlemp. Dat waar werme beiersop, gemaak van mael, bróssókker en get beier. Veer kènjer ensjelde ós dèks wae de kaetel mog oetlekke. Allein de jóngste blaag woort meistes neutelik en sjoeverde zich es hae ’t raok en zoug. Hae kreeg richtig houndervel en zat dan zien zevezöldesjgezich op. Allein mit dreige of veur ein paar mejsje of uve koosj me häöm euverhaole ziene tejjer gans laeg te aete. Daobie bleef  hae klenjere.

Opa gebeerde nurge haer. Dae haw zich zien gans laeve nooitsj euvertórveld. Hae zout in zien broen mansjester bóks en roete kammezaol in de zaedelaar en zoug zich dat allenej aan. Ummer mit ‘ne frónsjel op zien gezich. Hae brazelde get euver dae koetnaas van de naobere, dae weier euver ‘t sjtankètsel hóng. Óngertösje lepsjde hae aan ein tas kaffe en ein billige segaar...

 

(geit wiejer...)

meert2021©johnhertogh

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ein vraem doef …

Nazareth, 7 mei.

Mit ein kaod gezich deig Zef de deur aope en wól metein doorloupe nao zien wirkes. Mer óm dao te kómme mous hae eesj door de keuke. Dao zout Maj te sjtrikke. Ze keek op en vroug: “Enne?“ “Drenkske hulp neit. ’t Is nog neit euver.  Hae haet mich nuuj pille gegaeve. Kènt nog maonje doere, zag hae.” Zef leit Maj ’t blawwe deuske  zeen en vloukde ’ns hel: “Nóndedju!”

Maj keek nao de gróndj en zjweeg. Ruum óngerhawf jaor ware ze noe verloof mitein. Wie ze häöm, mit zien grote henj, oppe sjpiekert vol leifde haw zeen sjpele mit de klein duufkes, waar de vónk euver gesjprónge.’t Waar hartsjtikke verleif op Zef gewore, ofsjoon ‘t pas zeveteen waar en hae al wied in de dertig. Nou, en. Ze hólje vanein en sjpichde zich op ein sjoon en lank laeve same.

Mer vanaaf d’n eesjte nach same haw Maj gevuild dat ’t neit zo richtig floepde mit häöre Zef. Ze wólle allebei gaer kènjer, mer dat koum d’r neit van, wie ze ouch hun bès deige.

Maj vroug sjtikkem raod aan häör nich Lies, mer dat haw ’t neit zo mit Zef en gouf häöm natuurlik de sjoud. Wie dae dao achter koum waar de bók vèt en waar hae oet kaojigheid nao ‘ne piskieker gegange. Dae momelde get en haw ‘m ein drenkske gegaeve en grinsjend de raod óm te blieve perbeiere.

Wie Maj häöm zo zoug sjtaon besjlaot ‘t de knoup door te hakke en zag: “Zef, zèt dich, ich mót dich get vertèlle”. ’t Wachde aeve pès hae zich gezat haw. “Loester en laot mich gans oetsjpraeke. Ich, nae veer, kriege ei kiendje.”

Zef woort ’t zjwart veur de ouge. Daonao woort hae rood en bleik en sjtróddelde: “Waat? Ein kèndj? Wie…? Dat kènt neit, ónmuigelik!” Doe woort hae pas richtig giftig en sjtóng kaodeweg op. “Bès doe vraemp gegange? Mit wae? Zèk ’t mich, ich doon ‘m get. Zèk wae ’t is. Zeker dae sjone Jeun van hie achter. Dae haet ummer ’n uigske op dich gehad. En woróm koosj doe neit wachte? Ich dach dat veer ós eeuwige troew belaof hawwe!”  Hae leit zich boete aom in de zaedelaer valle.

Bäökend deig Maj häör verhaol, ofsjoon ze wós dat hae häör neit zou geluive: “Zef, loester, ‘ne tied geleje vloug hie ein vraem, sjneewitte doef nao bènne. Die koosj sjpraeke, jus wie doe en ich. Ech waor! En die doef zag dat ich waar oetgekaoze óm eh…. En noe… noe krieg ich ‘n kiendje.” Ze keek Zef sjmachtend aan.

“Meins te wurkelik dat ich daen ónzin geluif? Ein vraem doef! Wo zuuste mich veur aan?,” kaekde Zef.

Mer Maj hólj vol dat ’t neit gelaoge waar. Dat ze ouch eesj gedach haw dat zie ’t mer gedruimp haw. Mer noe waar ze in ómsjtenj , dus ’t mous  waal waor zeen. Zef zag niks mee, drejde zich óm en leip gans giftig nao boete. Ze heurde häöm zègke: “Ein vraem doef, jao jao. Laot mich neit lache, ich gaon mich eine pitsje…”.

 

Bethlehem, 24 december.

Ze ware nao väöl kalle, sjtechele, sjejje, bäöke en nog mee praote toch biejein gebleve. En hawwe sjiet aan de kal van de luuj. “Laot ze mer moele,” zag Maj ummer.  Mer Zef waar gans verangerd en ‘ne richtige iepekriet gewore. Hae keek ouch ummer kaod en sjprouk nog mer wenig mit Maj. Hae hólj waal nog ummer van häör, mer koosj häör neit vergaeve. ’t Nötste vónj hae dat ze dat óngluiflike verhaol van die vraem doef nog ummer vol heil. Hae haw zien eige sjpiekert intösje aafgebraoke en zien doeve allenej weggegaeve…

Noe zoute ze dan op get hui in ‘ne tóchtige sjop. Aeve boete Bethlehem. Bie de femieje in ’t dörp waar gein plaatsj gewaes en geldj veur ‘ne herberg vónje ze zunj.  ’t Begoosj te sjemere en Zef woort zenewechtig, esof hae vuilde dat ’t kèndj aan ’t kómme waar.

Opèns zoug hae door de kepotte vinster ein fel leich. Hae leip nao boete, keek ómhoog en zoug ein grote sjtar die nao ’t ooste wees.’t Leek waal of ze vlak baove hunne sjop bleef hange. En waat heurde hae noe veur ‘ne zank? ’t Waar sjus esof hae in de hoomès zout. Ouch zoug hae get sjepesj die mit hun sjäöp korterbie koume. Ze zjwejde allenej vruntjelik nao häöm. Wiezo? Woróm? Hae góng mer trök nao bènne.

Oppe dörpel bleef hae aeve sjtaon. Hae waar weier ’s te laat: dao loug ’t kèndj en bäökde sjtilkes. Mit zien tummermansoug sjatde hae ‘t kiendje op 54 cm. Maj  haw ’t verzörg en in de krub mit hui gelag. Ze keek vol leifde nao häöre zoon. Daonao nao Zef. Dae bukde zich euver ’t kèndj haer en zag: “Hae haet niks van mich weg en gelökkig ouch niks van Jeun van bie ós achter”. Zef sjtreek Maj euver häör haore, peunde en duujde en häör ’s goud en góng zich mit de sjepesj die intösje veur de sjop sjtónge eine pitsje in ’t dörp óm te viere… jao waat eigelik?

221219 © johnhertogh

 

===================================================================================

Daags veur Krismes

 

Ettelike jaore geleje waar ich mit Krismes urges in ein klein sjtedje in ’t berglandj. Ich zal uch de naam daovan neit nuime, omdat ’t d’r neit toe deit. Ein baewaegsplaetsjke, ein klein, heilig sjtedje vol teurekes en vol kirke, mit allein mer èng en króm krunkelsjträötjes, wo de klanke van al die kirkskes en klokke raoze blieve en neit tot ras kómme.

 't Waar daen daag, de vigilie, de veuraovend van Krismes, dat ich mich sjmiddigs zag: Laot ich deze middig nao dat klein kleusterke gaon, dao baoven oppe berg, wo dat dao, wie ein huipke sjpeeltuug in ein van die duuster bergsjplete versjtaoke lik, benao ónzichbaar gemaak door ‘t eeuwig gruin van de dennebusj die taenge de berg opklömme. Dat waar waal hoog en wied en de wèndj góng hel en vaegde euver 't landsjap mit ziene graofste bessem in de deipde. Mer de lóch waar klaor en de zon sjeen; want ‘t waar oostewèndj en dan houf me neit bang te zeen veur raenge. Jaowaal, wied, mer me mót toch get doon óm zienen tied door te kómme. In de bósj zelf zou 't allich sjtilder zeen: de bergwandj sjtóng jao wie ein hoog moer geboewd taenge de kèntj, wo de wèndj vanaaf koum.

Onneudig te zègge dat ich flink muig waar wie ich baove koum wo ‘t kleusterke zelf, frisj en mónter, heimelik sjtil, ein veilige toevluch haw gevónje tösje de roesjende denne, wovan de krune zich onwillig ruierde in de sjtórm. Mer wie sjoon waar ‘t dao, zo wied van de welt weg, en zo kort bie d’n hemel. Eine sjtein op 'n aope plek, wo sjus nog get zón op ‘t gruin mos sjeen, deinde mich tot zitplaatsj. Wie kèn me dèks neit verlange, óm zo ‘s gans allein in de natuur te zeen! Gein luuj óm dich haer, geine vogel dae zich ruierde. Volkómme sjtilte, zou me gezag höbbe, es dae wèndj dao neit gewaes waar, dae mit vuus oppe tósje van zienen órgel sjloug dat ‘t daverde.

En dao zeen ich opèns, tösje sjtruuk en boumsjtamme door, ‘t vaal gezich van ein jungske, ein kaelke van twelf jaor mesjiens. Hae sjtóng dao en keek nao mich, bevraemp dao eine minsj te zeen, dae op dae sjtein dao zout, nuusjierig en benuud natuurlik wo dae dan waal vandaan gekómme waar en waat dae dao te doon haw. Mer de jóng waar neit bang óm dounderbie te kómme. Hae wachde allein mer op eine wènk.

‘Menke’, reip ich en sjtouk de handj nao 'm oet: ‘Kumps doe dich get bie mich neierzètte? Kóm mer!’  't Waar ein sjepersjungske, dat zien sjäöp en geite in de bósj gedreve haw, boeten ‘t geweld van de sjtórme, die hie gein kaod koosjte. Zo ein sjeperke, dat eine gansen daag mit zien vee allein róndjtrèk - en wieväöl van die kènjer zjwerve zo neit róndj in 't berglandj – en kènne dèks sjrikkelik lieje van de einzaamheid en 't gevuil van door jederein verlaote te zeen. Die kènjer zouwe oere wied loupe om aeve same te zeen mit ‘ne minsj, dae neit vrech taenge ze is en ein vruntjelik wäördje veur hun euver haet.  Hae koum, gaer en gewillig en zat zich bie mich neier. En al gauw ware veer dan ouch drök aan 't moele.

Camillo heisjde 't menke. Jao, sjeper waar hae van zien ambach en sjus twelf jaor. Zien vader zout zónger werk, de grootvader waar op sjterve nao dood achter de sjtouf wo gein vuur in brende, zien moder klaagde en kreesj van de pien in erm en bein. Haezelf moosj veur de kos zörge en dae verdeine es veehuijer.

‘Doe bès ein erm kaelke, mien sjeperke’, moosj ich waal zègke. ‘Jao’, zag ‘r, en trok de luppen op, sjeper! En ich höb neit èns ein mets mee, wie toch jedere sjeper ein haet en höbbe mót. ‘t Mient höb ich verlaore en ich kèn gein nuut mee kriege omdat ze väöls te duur zeen.’  ‘Mer zo duur zeen metser toch neit!’ ‘Dat wilt zègke’, zag Camillo en keek naodènkend veur zich oet, ‘mit eine klómmel kèn ich ouch niks aanvange. ’t Mót ein kniep zeen, wo ich hout mit kèn sjnieje en zo get. Veur de beeste haet me van alles neudig.’ ‘En wieväöl mót zo ein mets, wie doe dat neudig höbs, dan waal koste?’ vroug ich en keek häöm rech in de ouge. Camillo nuimde mich eine pries en dat waar geine kattendrek!

‘Loester ens, jungske’, zag ich, ‘wits doe waal, dat dat väöl geldj is, waats doe dao zaes? En meins doe soms ouch dat ich, dae ouch mer einen erme taffelaer bèn, dat zo mer oet mien tesj koosj touvere? Ein fortuun veur ein kniep? Jóng, nei, laote veer dan leiver euver get angesj kalle. Dat geit wirkelik te wied, vintjs doe dat zelf ouch neit?’

Hae hólj neit aan. Hae brómde niks nao en soebatte neit, wie baedelkènjer zo kènne fleme en zaege. Hae zuchde allein mer effekes en zjweeg. En 't waar mee esof hae sjpiet haw gehad van zien onnaodènkendheid, óm zo aopenhertig gewaes te zeen. Hae kaek nog ‘ns nao mich, om te zeen of ich mesjiens neit kaod waar. Mer dat waar ich jao neit. En om noe mer euver 't dood punt haer te kómme, vroug ich häöm: ‘Camillo, wits doe waat 't mörge veur ein fees is?’  Dat wos hae. ‘Wie zou ich dat neit weite? Krismes is  toch ‘t fees van de sjepers en alle veeluuj?’

 

‘Dat is zo’, zag ich, ‘en dat höbs doe dao goud gezag. En hie zit ich zelf dan noe mit ein sjeperke, daags veur Krismes, op eine sjtein in d’n dènnebósj, ónger 't geweld van de wèndj dae bleus en broesjt. Wits doe wo mich dat alles op èns aan deit dènke?’

En ich begoos häöm te vertèlle wie ich ooits, op dezen daag zelf, in Bethlehem gewaes waar, wo ich mit de bevolking van ‘t landj dao, die nach, in de kirk gezaete haw, óm ós et wónjer van de krisnach te herinneren in de nachmès. De Bethlehemse vrouwluuj ware gekómme in hun feestelikste kleier, zjwart, mit grote borduursels van bóntje zie op de wied aopenhangende moewe; ze drouge hoog mötsje oppe kop, wo voile van aafhónge, zodat ze oetzouge wie prinsesse oet ein awd verhäölke...

Ich vertèlde en vertèlde mer, omdat mien eige weurd mich mitsjleipde. Wie ‘t dao doe vruigjaor waar, mit eine bóntje glans euver alles haer en de amandelbuim sjtónge in volle blui. Nooits haw ich zo ein maon gezeen, wie in die nach dao; ze waar vol en gans enorm, wie ze dao baove de vlakte van de Jordaan sjtóng, zilverwit en sjitterend, esof ze ós zègge wol dat ‘t Kindje woort gebaore nog in diezelfde nach. En saoves van te veure waar de Patriarch van Jerusalem te paerd van die sjtad kómme rieje, terwiel ziene violette mantjel fladderde in de wèndj. Haezelf droug om midderach ‘t Kriskèndj, in ein gouwe krub, de kirk in. D’n órgel broesjde, de klokke loewde en alle luuj klatsjde daobie van loeter bliedsjap in de hènj.

Dat alles sjteit mich noe nog wie ein sjoon verhäölke veur de geis. Camillo haw geloesterd, zo wie kènjer kènne loestere, wie gans weg van de welt. ‘Mer noe mót ich gaon’, zag ich; ich haw op mien oer gekeke. ‘'t Is nog wied, pès ich weier trök bèn wo ich zeen mót!’

Hae waar veur mich kómme sjtaon en keek mich aan: ‘Kómp geer mörge nao mich trök hie?’ vroug hae, mit eine blik dae mich in de zeel tróf. Ich haolde häöm veurzichtig nao mich toe. ‘Loester èns, Camillo,’ zag ich taenge häöm en daobie klónk mien eige sjtöm mesjiens waal get ónzeker, ‘noe zal ich dich get zègke: ómdat ich daags veur Krismes hie noe zo bie dich gezaete höb, wie twee kameraode zo biejein kènne zitte,en doe, eine sjepersjóng, mich zo aan Bethlehem höbs doon dènke en alles waat ich dao van-ze-laeve höb mitgemaak en ómdat 't dan toch mörge ‘t fees van de sjepers is, (ich noum mien portefeuille oet mien tesj) krigs doe van mich hie noe, waats te neudig höbs óm dich ein nuut mets te koupe. Goud zo?’

Camilo woort bleik wie ein liek. Zien ouge ware groot en klaor gewore. Hae keek nao zien bankbiljetje, en keek mich  aan, esof hae neit geluive koosj dat ‘t ech waar, esof hae dach dat ich ‘t weier trök zou numme. Of waar hae bang dat ‘t vleugele zou kriege en wegvleige? Hae sjtouk ‘t weg. Nog ummer haw hae niks gezag. Doe woort hae op èns gans rood, keek mich nog eimaol wie engstig in de ouge; doe wórp hae zich op mich, zien ermkes óm mienen hals, en ich vuilde zien weik muulke op mien wange.

Veer gónge vanein. Wie ich ein bietje wiejer waar, keek ich nog èns óm. Hae sjtóng dao nog, wo d‘r sjtóng wie ich weggóng. Dan reet hae zien petsjke van ziene kop, de haore fladderde in de wèndj,en hae sjwènkde dat lummelke in de lóch, pès hae mich neit mee zeen koosj. Erme, kleine Camillo...

 

Wo de bósj opheurde, vaegde de wèndj nog ummer euver ‘t landj en de vlakte. Mienen euverjas wapperde wie ein vaan mich óm de bein. ‘t Waar raodzaam óm zich mer get te sjpouwe. De zón waar óngergegange. Ein gluijetig aovesrood haw den hemel in brandj gezat, wo mie sjtedje in de deipde loug. Wie deiper ich koum, wie mee de wèndj versjtilde. Ich koosj mich weier get mee mit mien eige gedanke bezig hawte.

En dao opèns koum get wie einen twiefel in mich op: Camillo, dach ich, mit zien leif gezichske en zien klaor, broen uigskes (uigskes wie van ein jónk hirtje); haw Camillo mich ouch sóms bedraoge? Zien grootvader dae zout te sjterve, bie einen haerd zónger vuur; zien vader zónger werk , zien moder die kreesj en sjreefde van de pien? Hae haw nog zoväöl mee en angesj kènne vertèlle, es hae mich bie de naas haw wille pakke. Waar dat noe wirkelik de pries gewaes van ein kniep, zo wie hae die gaer gehad haw, es hae ze dan al höbbe moosj? Veer, vraeme, waere toch dèkser aafgezat op die maneier en waere ouch neit wies, es z’ón kènjd ós aankik, mit die sjoon ouge die ze noe einmaol höbbe. Mer Camillo, waar Camillo ouch weier eine van die kunste-maekesj gewaes? Noe mót ich zègke, dat ‘t mich, bie zo get, nooits zo zeer óm de cente te doon is, es waal óm ‘t feit dat ze mich bedónderd höbbe. Dat zo eine koetjòng mich te sjlum aaf gewaes is. Dat ich mich haw laote besoudemietere door zo einen aap, dae mit mich gesjpeeld haet, wie de kat mit ein moes...

Mer Camillo? Ich bleif sjtaon en keek ein ougeblik nao de lóch, die brende. Doe woort ich giftig op michzelf en zag kaodeweg: ‘Geldjduvel das doe bès. Zelfs daags veur Krismes kèns doe geinen aafsjtandj doon van ein paar kwartjes, óm ein erm, klein sjeperke gelökkig te make. Doe blifs dood op ein dubbeltje. Sjaam dich. En laot Camillo dich bedónderd höbbe, is dat dan nog

zo erg?  Dat waar ‘t aevel neit. Ich wol allein mer neit betóp zeen gewore, neit veur de gek gehawte, neit besjete!  Mer nei, zag ich ouch weier. Nei, dat is ‘t neit gewaes. Dat waar gein kemedie: dat waar ech en zuver. Camillo haet dich de waorheid gezag. Es hae zien verhäölke gefantaseierd haw, zou hae zeker daomit aan de gang gebleve zeen, nao das doe häöm gezag haws, dat hae niks van dich te verwachte haw. Dan waor hae gaon jemere en zanike; hae haw zich aan ‘t zaege gehawte. En dan ouch dit: zo wie hae de cente te pakke haw gehad, waor hae daomit weggeloupe. Hae haw zich oet de vuit gemaak, om ziene sjat in veiligheid te brènge. Hae zou bang gewaes zeen, das doe ‘t toch nog begrepe haws, dat ‘r dich bedraoge haw en doe häöm dan weier alles haws aafgenómme. Wie angesj is dat noe neit bie Camillo ‘t geval gewaes: hae haet zich in dien erm gewórpe, esof hae veur altied bie dich haw wille blieve. En vroug hae dich dan ouch neit, of doe mörge weier nao 'm trökkómme wols?

Dao op einmaol begoosj in de deipde van 't landsjap ein klok te loewe, boem, boem, langzaam en zjwaor. Boem, boem: dat waar wie ein deipe sjtöm, die sjprouk esof ze waarsjuwde, plechtig, ernstig. En ouch haw ze eine kommandeirende  toon: boem, boem, boem. En dao hoort ich ouch anger klokkesjtömme, die zich bie häör vougde. Same mit die van de grote kirk, klónk noe ouch die van de gemeintetore, die van de broen paeterkes, die van de begiene. En nog mee, ummer mee. Boem, boem, die van de anger parochies en wie oet d’n aom, die van de klein begienkes, wie van ein kèndj dat bang is dat ‘t te laat kump. Ich sjtóng sjtil en loesterde vol aandach. Boem, boem, baoven alles oet, die van de grote kirk, die ‘t eesjte teike haw gegaeve...

En dao opèns versjtóng ich ze, die sjtöm, zo zjwaor en plechtig, die zelfs noe get dreigends haw: ich hoort, opèns gans klaor en dudelik, waat ze zag en dónderend reip: ‘Camillo haet dich neit bedraoge. Camillo haet dich de waorheid gezag!’

De wèndj droug de stömme van dat feestelik gebeier, daags veur de Krismes, op zien erm omhoog en wórp ze mit geweld euver mich haer, pès ouch alles in michzelf begoosj te zègke en te zènge: ‘Camillo haet dich neit bedraoge; Camillo is ein goud jungske, mit ein zuver hart.’  Wie mit loeter haemerkes van goud en zilver, sjloug 't gebeier aan de aoveslóch. De sjtöm van de grote kirk dao baovenoet, wie mit einen hamer van bróns, dae de wéndj deig zjwiege. ‘t Waar esof ein nès vol veugel van goud wakker gewore waar en sjirpde en kwetterde en mit de vleugels sjloug. Of nei, ‘t waar esof ‘t rood van d’n aovend aan de lóch in vlamme sjtóng en in knetterende vónke oeteingesprónge waar en wie eine gouwe raenge door de lóch dreef. De ganse welt sjeen in dit ougeblik - daags veur Krismes - mit te zènge, mit d’n aoveshemel dae zelf vol meziek hóng en ummer bleef ich de weurd skandeiere die de klokke mit hun bóntje klanke aan de gluijende lóch sjreve: ‘Camillo haet dich neit bedraoge!’

De lèste klanke van het plechtig gebeier sjtórve entjelings weg. Nooits in mien laeve haw ich zo ein kónsaer biegewoond. De eesjte sjtarre pinkelde al baove miene kop, wie ich ’t duuster gewore sjtedje bènne góng. Nooits höb ich mich zo gans kènne inlaeve in de bliedsjap en de vrei van Krismes, wie dae gezaengende keer dao, in dat berglandj.

 

Rome 1957  , Felix Rutten

 

Dit Krisverhaol in ’t Zittesj woort bekreund in de door Veldeke Limburg in 1957 oetgesjreve  priesvraog en woort es kriscadeau nao häör lede gesjik.

Ich höb de sjriefwies get aangepas nao dezen tied.

 

John Hertogh

======================================================================================

Mien eesjte kènjerverhaol:

 

Eine knien, twee knien.

Jeunke zout tösje Witje en Sjtóppel in ’t knienshok. Hae pasde d’r nog sjus bie. Van ’t frisje sjtreu dat hae aan zien beeste haw gegaeve mous hae neiste en hae sjaof ‘t  obbezie op ‘ne houp. Zo koosj hae Witje en Sjtóppel ouch baeter käöre. Die twee ware toch zo leif. Hae koosj noots keize wae de sjoonste en leifste waar, daoróm gebroekde hae alletwee zien henj  tegeliek óm ze te käöre.  Wie hae bleef neiste, zag hae: ‘pès mörge’, sjlaot ’t knienshok en góng de biekeuke in.

Dao sjtóng ziene eige sjtuilke,veur häöm gemaak door opa, ‘n doos mit sjpeelgoud en ‘n sjtaepelke buik. Hae pakde zich ein laesbouk mit ’n sjoon teikening oppe kaf. Laeze is ein groot woord, want mit zien veier jaor waar ‘t meistes allein mer plaetjes kieke.  Op de kaf sjtóng ‘ne grote brandjwaerwage mit veier sjtevige brandjwaerluuj in hun roodgael uniforme. Hae haw dat bouk van de naober gekrege, dae waar bie de vriewillige brandjwaer.  Jeunke blajerde door ’t bouk en begoosj te fantaseiere dat hae ouch bie de brandjwaer waar…

Wie hae de volgende daag zien beeste weier góng verzörge , zoug hae dat d’n houp sjtreu van gister gans weg waor. Hae maakde  ‘t  hok sjoon, deig nuut sjtreu d’r in lègke, gouf vouwer en frisj water en sjpeelde natuurlik aeve mit Witje en Sjtóppel, mit twee henj!

Wie de mam häöm reip óm te kómme aete, deig hae ’t hok sjloete, wesjde zich de henj in de biekeuke en zat zich wie ummer naeve opa aan de dösj.  Dat waar zien vaste plaatsj. Opa pitsjde häöm ’n uigske. Ziene brouwer Joep zout ummer naeve de pap en vertèlde weier euver zien voetballe en de tweeling Jèt en Juul die lènks en rechs naeve de mam zoute, klasjeneierde aan ein sjtök door euver de nuuj juffrouw op sjool. Opa vroug ‘m wie ’t mit de knien waar en loesterde gedöldig nao Jeuns verhaol, ofsjoon hae dat intösje van boete kènde.

Nao ’t aete, heite bliksem mit bloudwoosj, góng opa in de gemekkelike sjtoul zitte óm zien segaar te rouke. Jeun vónj ’t geweldig óm te zeen wie opa dat deig.  Aaf en toe moch hae de segaar aansjtaeke mit ‘ne lange zjwaegel. In ’t begin haw hae get floep gehad óm dat te doon, mer opa haw ’t häöm dèks genóg veur gedaon.

En waat raok dat toch lekker, z’ón segaar. Es hae groot waar, zou hae ouch segare gaon rouke, ’t aansjtaeke koosj hae jao al. Veur de zekerheid haw ‘r al ’n deuske mit twee zjwaegele oet de keukela ‘geleend’ en opgebórge  in zien sjpeelgouddoos.

’s Aoves in bèd druimde Jeunke: euver de segare van opa, euver de brandjwaer en euver zien knien. Hae haw ‘ne lange zjwaegel aangesjtaoke en opèns waar ’t sjtreu gaon brenne. ‘t Knienshok vloug gans in de fik. Waat noe? Bäökentaere waar hae in paniek weggeloupe en  haw oere door de getskes van ’t Lömmericherveldj gezjwórve. Wie hae entjelik thoeskoum, zout Sjtóppel naeve opa op ziene sjtoul aan taofel en Witje, mit get broen sjnirkvlekke op zien vel, waar aan ’t sjpele mit ‘ne brandjwaerwage oet zien sjpeelgouddoos!

Doe woort hae wakker en rende metein berves nao ’t knienshok. Witje en Sjtóppel louge wie ummer sjoon naevenein en keke nao Jeun esof ze wolle zègke: ’waat deis doe zo vruig hie?’ Jeun begoosj  zo mer te bäöke, van bliedsjap dat ’t mer eine druim waar gewaes.

Naodat hae Witje en Sjtóppel ‘ns goud geduud haw, haolde hae zien zjwaegeldeuske tósje ’t sjpeelgoud oet en lag ’t sjtiekem trök in de keukela. Hae noum zich veur later noots te gaon rouke en hae wol ouch geine  brandjwaerman mee waere…

 

juni2020© John Hertogh  Zitterd

 

========================================================================================Interview veur Facebook.

Initiatief Paul Weelen.

 

Wie sjrif de sjriever in Coronatied?
In ein serie in de Volkskrant waere waekeliks sjrievesj ónger de lamp
gehawte. Hie doon veer dat op ein anger maneier. Dees waek is plaatsj veur
John Hertogh oet Zitterd.

Saer wienee sjrifs doe?
Mien sjrieve is óntsjtange door laeze. Van de jeugbieb in Euverhaove, ein
wiek van Zitterd, höb ich indertied alle jóngesbuik gelaeze en waar blie dat
ich èntjelik nao de ‘grote’ bieb in de sjtad koosj gaon. Ik lous en laes vrie flot,
bekans verticaal. Veur mich waar op sjool ‘n opsjtèl sjrieve gein sjtraof mer
’n oetdaging. Dat góng bekans wie van allein. Ich wol sjriever waere. Saer
die sjooltied höb ich mich veurgenómme: sjrief zoväöl muigelik mit gans
wenig weurd.
Vanzelf koum ich in de redaktie van de sjoolblaedjes mit titels es “n Hartig
woordje van Hertogh” of “Snel en Scherp geSchreven”. Jao, ich waar krities
wie jedere puber. Zelfs de proefwerke die ich op sjool mous sjrieve,
perbeierde ich zo kort muigelik te hawte!
Wie ich later ‘nen tied sikkertaris woort van de fanfaar, wo dèks en lang
vergaderd woort, besjtónge mien notule meistes mer oet ein of twee
blaedjes. En ze woorte ummer door ’t ganse besjtuur goud gevónje!
D’n ómsjlaag koum wie ich op ein jeugfestival ‘ne ‘worksjop’ volgde bie de
dichter Simon Vinkenoog. Veur ós eine held. Dae sjpeelde zo geweldig mit
weurd. En koosj zou goud veurdrage. Mer ’t meiste begrepe veer neit! Wie
hae mien in de worksjop ineingesjteveld gedich lous, fluusterde hae, in ‘ne
walm van wiet, in mien oor: “Iedereen kan dichten en jij zeker”. Dat hae dat
aan jederein van de worksjop haw gezag, heurde ich pas later in de trein
trök heivesj…
Mer dat waar in ’t Holles, wienee in ’t Zittesj?
Ich lous al vruig gedichter van Thur Laudy, Frenske van Zitterd
(Kroenekrane) en verhaole, gedichter en columns van Hein Bovendeaard
(Zittesje sjnaak). Ich vónj ze prachtig en begoosj verjaordaags-, vrundsjapsen kriskaarte in mien Zittesj te sjrieve. Dat waar d’n aanvank. ‘t Woorte limmeriks, gedichter en korte verhaole.
Ómdat mien sjriefwies nörges op sjloug höb ich mich dat zelf geleerd door
väöl ‘Zittesje’ buik te laeze, jao, ouch woordebuik. Later bèn ich cursusse
gaon volge die ónger angere gegaeve woorte door Veldeke Krènk Zitterd.
Laot mich dao noe naeve mien ‘grote veurbeeld’ Hein Bovendeaard kómme
te zitte! Aan d’n angere kantj zout de dichter en sjriever Richard Leinders,
dae mich oetneude óm lid te waere van de Algemeine Sjrieverskrink van
Veldeke, dae noe ónger leiijng sjteit van Colla Bemelmans. Dae gróp besjteit
al saer 1992 .’t Zeen sjrievesj en dichtesj vanoet gans Limburg. Veer kómme
reigelmaotig biejein in Zitterd óm ós eige werk de laote heure en ouch te
verbaetere. Behawve mien Zittesj, heurt me dao dan Zaerums, Vlorops,
Moferts, Kinders (oet Belsj), Nuts, Haeles en Kirchräödsj.
Woróm bès te gedichter en verhaole gaon publiceiere?
Dat haet lang gedoerd. Want Zittesj sjpraeke is gein probleem veur de
meiste luuj, mer laeze… Pas in 2012 durfde ich ’t aan óm eine bundel mit
verhäölkes en gedichter in ’t Zittesj ónger eige beheer oet te gaeve: “Veur
uch van mich”. Wae dao noe nog ein exemplaar van haet… volges mich zeen
’t noe ‘collectors items’!
Ómdat ich ouch aaf en toe gedichter sjreef die in de gezèt of waekblaad
woorte aafgedrök, woort ich gevraog óm hie en dao te kómme veurlaeze oet
eige werk. Beveurbeeld bie Dick van der Lei van Sjtreekradio Start, bie
Henk Hover op L1, bie ’t Sittards Open Podium, ’t Geheime Tuinenfestival,
de Lililidaag en zelfs bie Kirchroa jeet plat en de Aw Ambachte in
Einekoeze! Wie ich lid woort van Veldeke góng ich neit allein veur ’t blaad
van Veldeke Krènk Zitterd mer ouch veur dat van Veldeke Limburg sjrieve.
In de rubriek Veldgewas van Wim Kuipers bèn ich vaste klantj. ’t Sjrieve in
de gezèt woort ‘ne waekelikse column veur 1Sittard (later VIA). Door de
jury van ’t Historisch Jaorbouk Zwentibold woort ich in 2018 veur veier jaor
benuimd es de nuje Zwentibolddichter.
Door alle reacties op mien veurdrachte en publicaties in de gezètte besjlaot
ich in samewirking mit Veldeke Zitterd ouch mien tweede en driede
buikske oet te gaeve; in 2015: “Sjmerig sjpaor” en in 2019: “Alles is
muigelik”. Intösje höb ich ouch mitgewirk aan z’ón viefteen buikskes van de
serie Platbook.
Sjriever, vertèl ós eure sjtiel!
Ich perbeier te ómsjrieve waat óm mich haer passeiert. Dènger die mich
rake. Euver vruiger en noe en euver mien sjtedje Zitterd. Ich verpak dae
sfeer in korte, meistens lóchtige zinne en perbeier aaf te sjleite mit eine lach
of pitsjuigske, ein aope vraog of ich perbeier de laezesj oet te dage wiejer te
dènke. Bèn neit bang óm kritiek te gaeve of te kriege. Besjtae väöl aandach
aan de vórm van ein gedich mer betrap mich d’r waal ’s op te väöl
gedwónge riem te gebroeke. Dat wurt dan dèks metein ‘gedelete’. Ich doon
gaer sjpele mit weurd, óm de luuj te verrasje.
Titels?
De titels van mien gedichter sjpraeke veur zich. ’t Zeen meistes de eesjte of
lètste zinne. Bie de bundel “Sjmerig sjpaor” brach ich de laezesj op ’t
verkeerde sjpaor. Ze dachte dat ’t euver de sjpaorlien of de sjpaorkollenie
zou gaon. Mer nae. Ich zou zègke: laes ’t mer. “Alles is muigelik” is de titel
van ‘t verhaol womit ich ein van de wènnaesj van ’t Veldeke Verhaole
Konkoer 2015 bèn gewore.
Pen of pc?
Euveral in hoes ligke potleud, penne, blaedjes, sjrifkes, opsjriefbuikskes mit
weurd, zinne en ideje. Oppe computer sjtaon ‘ne ganse lies mappe wie:
‘ómgang_mit’, ‘concepte’, ‘sjoon_weurd_en_zinne’, ‘nog_te_gebroeke’,
‘op_te_zuike’ en gank zo mer door. Oetèntjelik kump ’t resultaat oppe
computer. En zo op Fb, in de gezèt, oppe mail, inne bundel of op ein website.
Wieväöl sjrifs te op einen daag?
Sóms niks, sóms drie, veier regels, sóms ’n gans verhaol of nuut sjtökske.
Die sjtökskes zeen ouch urges eine sjtek achter de deur. Want waekeliks zèt
ich ein sjtökske Zittesj van mich veur uch, ónger d’n titel van KUL pès
KULTUUR op mien feesbouk (Fb) en sjik dat ouch nao ‘ne gróp luuj die neit
op feesbouk zitte en ’t toch wille laeze. Die kriege dat sjtökske dan op de
mail. Dat is dus ‘ne sjtek veur mich. Maonjeliks sjrief ich veur de gezèt de
rubriek Ós modesjtaal, ouch weier ‘ne sjtek. En van de Algemeine
Sjrieverskrink kriege veer ouch in de reigel ‘hoeswerk’. Sjtek nómmer drie.
Waat deit Corona mit dich en dien sjrieve?
Ich wil neit metein van ‘ne writers block kalle, mer 't geit toch allenej mit
mee muite. De optraejes en de biejeinkómste van de Sjrieverskrink zeen
weggevalle en dat ware sjus de dènger wodoor ich nuje insjpiratie kreeg óm
te sjrieve. Dae gróp is zo uniek. Gelökkig maile veer ós óngerein weier get
mee en gaeve ós opdrachte en sjrieve euver de ingesjikde gedichter, mer
doe pruifs dat ‘t jederein de vot oethink. Perseunlik höb ich de meiste muite
mit de ónvrieheid die dit al brink. En natuurlik ’t gebrek aan kontak mit de
(klein-)kènjer, famieje en vrunj.
Toch haet ’t ouch get positiefs gebrach: de website www.loestere.nl Ein
initiatief van ein van oorsjprunk Zittesj maedje, Ellen Richter. ’t Is ein
website mit gedichter, verhaole en columns in ’t Zittesj, ingesjpraoke door
Zittesje sjrievesj/dichtesj, sjpissiaal veur de luuj die wenig of gaaroets gein
bezuik kriege wodoor d’n daag lang kènt doere. Ich bèn blie dat ich mien
biedrages höb kènne levere.
Waat wils te nog tensjlotte nog zègke?
Fejn dat ich hie de kans höb gekrege óm get euver mich en mien werk te
vertèlle. Veur de luuj die muite höbbe mit ’t laeze van mien Zittesj: doog ’t
hel op, dat hulp. En Lisa Naus: doe höbs geliek, d’r wurt nog ummer te
wenig gedaon óm ós modesjtaal in laeve te hawte

juni 2020

================================================================================================================================================================================

Veur de luuj die gein Feesbouk (FB) höbbe: eind fibberwarie 2020 sjreef ich:

 

Virus?

Veer mótte d’r neit d’n draak mit sjtaeke, mer ich druimde  vannach dat prins vastelaovend besjmèt waor. Wie dat wiejer góng? Ziene raod van elf, ziene chauffeur, zien garde, de bezuikesj van zien recepties, de bewonesj van al die bejaarde-, verpleeg- en krankehoezer, de kènjer, sjoolmeistesj, juffrouwe en ouch de awwesj van de sjole die bezóch zeen. Jederein dae de oppe zittinge d’rbie waor. Al die luuj die oppe sjtraot, oppe mert en in de kaffees häöm ein handj höbbe gegaeve of häöm zelfs gepeund höbbe? De voetbal-, handjbal- en angere supportesj van de bezóchte wèd-sjtrieje. ’t Vastelaovesvirus versjpreidde zich door ’t ganse landj…

Einen druim?

280220© johnhertogh-zitterd

=====================================================================================

=====================================================================================

010119© johnhertogh

=====================================================================================

De wermde van dien modesjtaal

 

’t Sjaelt nogal get in welk awwesjhoes dien weigske haet gesjtange. En is ’t ouch neit egaal wo dat waar. Awwesjhoes en wo-ste gebaore bès zeen bepaolend veur dien toekóms.

Wae in Limburg is gebaore haet de vogel aafgesjaote.

Ós provins is riek en goud bedeild - neit allein mit ’t zjwarte (vruiger) en witte (noe) goud - me kènt hie alle kènj oet waat betruf opleijing en sjtudie en de kwaliteit van ’t laeve kènt zich maete mit de bluijende, glooiende prach van ’t landsjap.

Hie wone de gelöksveugel van de laoterie die laeve heisj.

En of dat allenej nog neit genóg rae is óm kóntent te zeen,  geef ’t ouch nog es sjlaagroum oppe vlaaj: de wermde van dien modesjtaal.

Die taal geef jedere sjtad en jeder dörp, zelfs jeder laok, häör eige kleur. Zo wurt Limburg geseierd door eine raengebaog van kleure en de taal zörg sjus wie de loewende klokke veur eine bandj dae me nörge mit kènt vergelieke.

De luuj die hun modesjtaal gebroeke, doon dat in leif en leid, in de sjtilte van ’t hart en ’t laweit van de feeste.

Die taal verdeint ’t dat veer häör verwènne en dat veer ze doorgaeve aan ós  kènjer en kèndjskènjer. Of dat noe vertèllentaere gebeurt of gesjreve, da’s gans egaal.

 

(Zittesj)

 

©John Hertogh

 

========================================================================================

Alles is muigelik. Waat muigelik is, gebeurt. Alles gebeurt. (Harry Mulisch)

 

De lèste kilomaetesj bergop valle Zef zjwaor. De zjweitdröppele  sjtaon op zien luppe en gótsje häöm de rök aaf. Gelökkig sjteit daobaove weier e benkske. Es d’r Hens neit zoväöl vertèld haw - en hae neit zo lang gezjwege - ware ze noots baove gekómme. Jao, dae Hens. Mit zien verhaole heil hae de moud d’rin. Zien verhaole euver vruiger, de eesjte leifde, de koele en koelpiete en de hermenie. Moelejan koosj ziene tweede naam zeen. Mer ’t waar eine feine kael. Door die vertèlsels vergout Zef muig te waere. Ze leipe noe al bekans veier oer naeven ein.

 

Zef haw op de eesjte rösplaatsj mit Hens oppe bank gezaete. Dae haw zien flesjke water oet de henj laote valle en vloukde : “Hiemmelharelement!”

Zef keek op en wós metein dat ziene naober neit oet Mestreich koum. Wie d’r Hens begoosj te vertèlle, wós hae ’t gans zeker. Vanaaf de rösplaatsj hawwe ze same wiejer geloupe.Ze kalde euver ’t waer, de doeve en euver ’t voetballe van Rapid en Sittardia.

 

“Dat woar mennieg jöarsje jeleie, wa Zef.” “Jao Hens en doe gouf ’t óch geine rotzooi ónger de supportesj, wie op vandaag.”

“Doe has reët, Zef.”

Mer wie d’r Hens  vertèlde dat ziene zoon dèkser nao Roda JC góng kieke  begoosjte ze zich get te vreigele.

“Dat is pas ’n kloeb, wa. En vier hant ooch nog ’t sjunste sjtadion van Limburg.”

“Jaozeker”, gouf Zef trök, “en de vot vol sjoud.”

Ziene Jeun waar veur Fortuna, de eesjte profclub van ’t landj.

Zo sjtechelde ze zich, kilomaetesj lank. Mer aan de blinkende uigskes koosj te zeen, dat ze alle twee sjpas veur veier hawwe.

 

Wie ze trök ware bie de kafee  pitsjde ze nog e paar glazer beier en oute eine knapkouk. Bie ’t aafsjeid zag d’r Hens: “Kóm jeleëjentlieg ins erum.” Ze gouve zich adresse en tillefoonnómmesj en gónge heivesj, Zef nao zien Zitterd en d’r Hens nao ziene heimat.

 

De ME-wages mit sirene en zjwejleichter rieje aan beidskenj van de hónderde supportesj, wovan de meiste mit zjwart-gael vane  en vlagge zjwejje. Ze loupe forsj door en sjreve wie de verkes nao jederein langs de kantj. ‘Roda, Roda, Roda los mar joa!’ en ‘Ein jool is ein jool!’.

Bie de päörtjes van ’t sjtadion waere ze ein veur ein gefouilleierd en lènks en rechs wurt emes apaart genómme, ómdat ‘r ein flesj beier, sjnaps of vuurpiele nao bènne wilt sjmókkele. “Doog nit zo siemperlieg, éé flesjke beer.”

Op eine aafsjtand fluite en sjreve ‘die van de euverkantj’ jedes keer es eine gepak wurt. Aaf en toe vlug eine sjtein of sjtek door de lóch, wo-op de plisse drek reageiere. Die höbbe gein kómpasse; de supportesj vleige dan alle kenj oet.

 

Ónger de wedsjtried blif ’t gelökkig vrie röstig; pès de man in ‘t zjwart in de viefentachtigste menuut ein rooj kaart geef aan de midveur van Fortuna.  “Sjeids…dae haet toch niks gedaon!”

Mer dan is de bók gans vèt. Kösses waere op ’t veldj gesjmete, sjtuilkes es waope gebroek. De sjläöndesj klömme euver de iezere sjtankètsel. De stewards perbeiere taenge te hawte, mer dat lök neit gans.

Mit d’n oetsjlaag 1-1 is bekans jederein kóntent; op de tribunes blif ’t aevel onröstig. De supportesj zuike zich en de men van de ME weier op, veur eine veldsjlaag, erger wie de Sjlaag in de Kemperkoel.

 

“Hei sjmale maak dich neit zo breid!” Hae vuilt eine helle gemeine sjlaag op ziene rök.  “Gank oet de waeg doe sjaele daakuul.” Eine sjlaag op ziene kop, kènt hae neit pareiere. ’t Duzelt häöm. “Dees tribuun is allein veur koempels!”

Hae kik of ’r neit weg kènt, mer ze kómme beusjtelentaere van alle kenj. Wham, noe rech op zien sjouwesj. Hae vilt tösje twee aafgebraoke sjtuilkes. Dao kraak get.Nao veure Fortuna! Roda, Roda!

In de ouge van de supporter naeve häöm zuut hae dezelfde angs die hae op dit moment vuilt. Hae reik nao häöm óm te helpe…

 

In Zuyderland  waere twee jónges bènne gebrach. Ze gaon nao de operatie op de intensive care. Dao ligke ze noe naevenein aan ’t infuus en versjeie anger sjlengskes en apperate. Op ‘ne sjtoul tösje de bèdder lik ‘n doorzichtige plestik tuut mit ein vaan vol bloud. Van wafereine club, is neit mee te zeen.

De zöstesj en verplegesj loupe op en aaf. Oppe gank wachte get luuj op de chirurge die de jónges sjus geopereierd höbbe. Wiedeweg heurs te väöl laweit en sirenes…

 

Es de tillefoon geit sjravelt Zef sjlaoperig op oet ziene sjtoul.

“Mit mich”, zaet ’r en op sjlaag betrèk zien gezich. “Ich kóm.” ’n Kerteier later is hae in ’t Orbis en wurt op de gank opgevange door emes van Fortuna. Dae vreeg of hae de vader is van Jeun Köstesj.

“Jao, wo is miene jóng?” Eine broeder löp mit häöm mit nao de IC. “Geer kènt mer effe kieke, veer hawte ze veurluipig nog in sjlaop.”

Zef sjrik van waat hae zuut. Dao ligke twee patiënte ingepak wie mummies.

Zef is zo verpópzak dat ’r eesj aan ’t verkeerde bèd sjteit.  “Hiej lik eure zoon”, wis de broeder.

”En waem is dit dan?” De verpleger zaet dat ze nog neit höbbe kènne oetzuike wae dae jóng is. Mer noe mót Zef toch ech vertrèkke. De jónges höbbe rös neudig.

Sangerdaags, op bezuik,  heurt Zef waat passeierd is. De twee  jónges koosjte neit op tied eweg kómme. 

Jeun kump effe biej mer vilt metein weier in sjlaop. Zef sjrik, mer de zaalarts sjtèlt häöm gerös: “Alles kump goud, ’t haet allein zienen tied neudig.”

 

Veurdat Zef heivesj geit, drènk hae zich nog ein tas kaffe. Es hae opsjteit óm te gaon, zuut hae emes in de aope deur sjtaon.

 

“Nè wa Zef, doe wils miech toch nit wiesmaache dat miene Joep dao naeve diene Jeun lik?”

 

========================================================================================

 

Zóndigdemiddig.

Zie zout echesjteveur biej häöm achter oppe fits. Mit twee erm haw ze de grote, zjwaore  reite manjel mit bóntje bloume sjtevig vas.

Hae trapde zich ‘ne pókkel  wèndj-in en berg-op. Veur de zoväölste maol vaegde hae zich de zjweit van ziene vuurroje veurkop aaf.

Hawverwaege gouf ‘r op en trapde forsj op de rem.

“Waat deis te noe?”

“Pff, ich kèn ech neit mee.”

“Hè hè, dan loupe veer mer wiejer; gaef mich de fits, die manjel is mich te zjwaor. Wae is ouch in Godsnaam op ’t idee gekómme óm zó’n manjel …”

“Jao, jao, ich weit ’t noe waal.” 

 

Ze leipe knoterentaere wiejer, hae mit de bloume, het mit de fits, alletwee mit de moel bekans oppe gróndj.

Baovenaan de berg zatte ze zich op e benkske óm te raste. Ze zjwege.

Hae keek nao de zjwerbelkes die in de lóch de koutelebout sjlouge en het wiebelde get mien häör bein baove ’t frisj gemejde graas en wreef zich zach euver häör buukske.

Wie de kirkklok  loewde keke ze alletwee tegeliek op de oer en sjpróng hae metein op.

“Nóndedju, ‘t is al elf oer gewaes, veer zouwe  óm hawf twelf...”

 “Ich heur häör al zègke”, zag ’t mit ei sjtömke: “Veer hawwe toch óm hawf twelf aafgesjpraoke … en ..dien zöster is ummer op tied … en ..noe is de sop bekans kawd.”

“Och, sjei toch oet, doe geefs toch niks om häör sop. En ouch niks om ós Fien. Mer te zjwiege euver Frits. Doe koosj waal get taenge ze höbbe. Noe pak dich die bloume en zèt dich weier achterop.” Waat zie trökzag versjtóng hae gelökkig neit.

 

Wie ’r de sjtraot in fitsde zoug hae de mam al in de deur sjtaon; 's zóndigse sjolk óm en 't gezicht tösje zös en zeve. Toch bedankde ze häöm veur de bloume en kreeg het ei sjlap hendje mit ei vies gezich.

 

Mam zat de manjel op ein dösjke achter de riej trouwfoto’s  van zien zöster en zag metein: “Kiek ’s waat ich van Fien en Frits gekrege höb. Ein zilvere kètting mit kralle, richtige parels”. Oet fatsoen bewónjerde ze alletwee häören aanwins. “Sjoon” bromde hae en het dach: “Waat eine kirmespröl.”

 

De sóp waar inderdaad kawd, de kawsjottel lauw en de kaffe pensenterger. Wie ze de tejjer ophaolde, leip zösterleif nao ein gesjmeicheld: “Kèndj, kèns te mich effe helpe?” achter de mam aan nao de keuke. Ze bleve gelökkig lang eweg.

Mer intössje zoute zie opgesjeep mit dae zökkezeumer van ‘ne  zjwaoger, dae wie ummer deig esof ‘r thoes waar. Hae zout al in de bèste sjtoul en sjödde zich sjus eine jónge in. Of die angere misjiens ouch get wólle drènke, koum neit biej häöm op.

Hae kalde eesj euver zichzelf en ’t waer en begoosj daonao te sjtute euver ziene jóng en wie goud dae ’t waal neit deig oppe sjool en biej de hermenie… En hae sjödde zich mer weier ’s get in.

 

Wie de mam en Fien zich d’r biej zatte woort ’t pas richtig gezèllig! Mam keek häören zoon aan en begoosj:

“Wienee gaot geer noe entjelik trouwe? ’t Is ein sjanj dat geer al zo lang samewoont. ’t Gans dörp kalt euver uch. En wie mót dat es ’t kèndj kump?” Daobie keek ze mit ein nöt gezich nao ’t róndj buukske van de vrundjin van häöre jóng.

“Mam dao kalle veer ’t nog waal ’s euver, “ perbeierde hae veurzichtig, mer zie góng geweun wiejer: “Wits te neit mee, wie sjoon de broelóf van Fien en Frits waar en de duip van de jóng?” Häör ouge woorte vóchtig en ze pakde de handj van häör dochter vas.

Dat góng häöm noe toch te wied. Wie gesjtaoke sjtóng ‘r op. “Jao, dat weit ich nog gans goud, mam, want tösje de broelof en d’n duip zoute mer e paar waeke”. ’t Waar inèns gans sjtil.

Fien keek de mam aan en pakde zich alvas eine sjnoefplak. Mer veurdat ’t zich de traone koosj wegvaege, waar häöre brouwer en zien maedje vertrókke.

 

=======================================================================================

 

Trio fanfaar

 

Jeun , Joep en Frits sjtónge naevenein aan de teek, achter in de zaal. Ze zougen ein zate hermenie die mit hun lèste optraeje van d’n aovend de ganse zaal oppe kop zat. De bläözesj gónge mit hun träöte van lènks nao rechts, van ónger nao baove en trök. Daobie blouze ze ouch nog eine kreftig sjtökske meziek. Nao aafloup bleef me klatsje en ‘Zugabe’ roupe…

 

Wie ze hun lèste glaas laegdrónke en heivesj wólle gaon, vrouge de drie aw kammeraode zich helop aaf of zie dat ouch nog zouwe kènne lere. Dat bewaege zou nog waal gaon, dachte ze, mer dat träöte!  Emes van de fanfaar, dae de beierglazer sjpuilde, kreeg dat mit en neude ze oet óm èns te kómme loestere en kieke nao de rippetiesie.

 

‘t Bezuik aan de fanfaar beveil ze goud. Die sjpeelde op verzuik ’t nuutste vastelaovesleidje en ‘t besjtuur gouf de neudige rundjes. Nao de rippetiesie besjlaote ze dan ouch ’t te perbeiere.

Eesj woort oetgezóch wae welk instrumènt kreeg. Frits, de meis forsje van de drie, kreeg eine tuba in de henj geduud, ofsjoon hae leiver ein klarinèt haw gehad. Want hae haw jao blokfluit geblaoze! Wie häöm vertèld woort dat ‘n klarinèt neit bie ’n fanfaar heurde, waar hae kóntent. Jeun, dae get fiener waar oetgevalle en ouch get sjmaler luppe haw, kreeg eine hoorn en Joep kreeg ein trómpèt mit ei paar blutsje. Hae keek eesj get lestig. Mer volges de instrumènteman klónk die träöt wie nuuj.

De drie wóste neit dat dat de ènnigste vrie insjtremènte van de fanfaar ware…

 

Aafgesjpraoke woort dat ze op gounsdigaovend lès zouwe kriege. De meziekjóffer waar jónk en blóndj en gouf zo fien lès dat ze de volgende gounsdig mit opgepótsde träöte zelfs ein hawf oer te vruig versjene! De sjalevaegesj. Fanatiek bleize ze alwaekes en mochte doe mitsjpele bie ’t jeugorkès en in ’t Krisensemble, dat op Krisaovend ónger de päöl sjpeelde. Greutsj dat ze ware…

 

Nao bekans ei jaor lèsse krege ze ei pak en patsj aangemaete. Mer d’n aovend  dat de sjnieder de maote koum opmaete, waar Jeun neit dao. Wie ze häöm opbelde wo d’r bleef, zag ‘r mit ein geknepe sjtömke dat zien Annie neit wól dat hae, houfkirkmeister zeende, mit z’ón apepekske euver sjtraot zou loupe. Hae meljde zich dan ouch gans aaf en zou de hoorn trökbrènge. Wie Joep dat heurde vroug ‘r metein of hae dae hoorn moch kriege, want zó’n geblutsjde träöt sjtóng toch neit bie ein nuut uniform.

En zo passeierde ‘t.

 

Hun eesjte officieel optraeje zou de percessie van de kemuniekènjer waere. Ze sjpichde zich d’r op. Mer eesj mouste ze proufloupe oppe plej achter de fanfarezaal. Die van de drumband deigen ’t waal aeve veur.

Joep vónj, en es awd-soldaot koosj hae dat weite, dat dat marsjeiere väöl baeter koosj. Daaoróm booi hae aan óm ze dat èns goud te lere. Mer dat voul neit goud in de gróp, Joep meljde zich nog daezelfde aovend getraoje aaf en leverde metein kestuum en hoorn in.

 

Thoes vertèlde Frits greutsj dat hae es ènnigste nuut lid mit zou loupe mit de percessie van zien kleinkèndj. Mer de ganse famieje voul euver häöm haer. Wie zou dat oetzeen, es ‘t kèndj zónger de opa de percessie leip. Alle anger opa’s en oma’s leipe waal mit. Nae, d’r voul neit euver te kalle: Hae góng mit de percessie mit, mer neit in de fanfaar.

 

En zo koum ein ènj aan de  muzikale loupbaan van Jeun, Joep en Frits. En de fanfaar bleef zitte mit twee nuuj kestuums en drie aw träöte.

'