============================================================================================

VAN KUL PÈS KULTUUR, EIN SJTÖKSKE ZITTESJ VAN MICH VEUR UCH.

              jaorgank 10 nr. 5     * 1-4-2025  *      ©johnhertogh

=============================================================================================

April deit waat ‘r wil

                                                

Meertse raege en aprilse wèndj versjangeleiert mènnig sjoon kèndj. Ich weit neit mee wo ich dit gezègkde höb gelaeze, mer vónj ’t waal apaart klinke! Sjus wie : April is d’n tied van druime in de raege en pitsjuigs-kes gaeve nao de zón. Zo mer get sjpreuke euver de maondj april.

De St.Joepmert lik weier achter ós. Dit jaor höb ich twee maol de runj ge-maak. Drök, mer gelökkig prechtig waer. ’t Voul mich op dat ‘r neit zoväöl sjtandjwirkesj ware, óf ich höb ze neit geheurd óf höb ich ze gemis. Ich vónj die ummer dé sjmaakmakesj van de St.Joepmert… Noe mer haope dat dit waer aanhiltj. Veer höbbe mer metein ein waekske vakans genómme. Es geer dit laes, zeen veer alweier trök oet ’t sjone Saarlandj.

 

April begint goud veur mich: ich maag mörge in Lömmerich ’t toneelsjtök “Dao geit de broed” van toneelclub Euverhaove recenseiere. Tip: Geer kènt ’t sjtök nog gaon bekieke op 4,5,6,11,12 en 13 april. Doon!

Kaertjes: www.toneelclubeuverhaove.nl

 

Waat ’t waer betruf, in mien archief vónj ich dit gedich, ’t pas waal bie de lente: lente in de bol - de lente gluijt in miene kop / en sjtruimp mich door ‘t ganse lief / es d’eesjte zónnesjtraole kómme / vuil ich mich gaaroets neit mee sjtief /de jas dae kènt noe weier aope / de wèntjersjaal die hink al los / door eine glimlach van dao baove / dae dich en mich gaaroets niks kos / vandaag is ‘t jao aeve zomer / geine haw dat toch gedach / kènjersjtömme es geklater / van gelök mit väöl gelach / lente oet de bol.

 

En dit sjreef ich precies veier jaor geleje, in de coronatied!! Miene wunsj waor doe: “Ein glaas beier drènke op ’t terras oppe Mert, bie de Kup of ’t Sjterfhoes. Italiaans of Grieks of Chinees of Frans of geweun Zittesj oetaete in ein van ós sjoon aetzake. Mit de ganse famieje of mit vrunj. Mit ‘ne gróp naobere klasjeneiere op de plej.  ’n Paar daag d’r oet, nao de zee, nao de Veluwe, nao de Eifel, in ein leuk klein hotel of pension? Door Amsterdam, Kölle of Düsseldorf sjlentere. Mer gelökkig geef ’t nog mien häöfke, mit de zón op de veurjaorsbloume en oetloupende sjtruuk, de zank van de biemeize en maeldesj, de sjpelende kènjer oppe pliene en sjtraote”.

 

Pès de volgende van KUL pès KULTUUR,   johnhertogh@gmail.com

 

=====================================================================================

van KUL pès KULTUUR, ein sjtökske Zittesj van mich veur uch.

  jaorgank 10 nr. 4 * 15-3-2025  *      ©johnhertogh

===================================================  ==================

Höb geer ouch zo genaote van die paar zónnige daag? Ich haw eigelik geine zin óm väöl te sjrieve en ben gaon wanjele in ós sjoon sjtadspark. Ich zoug dat de sjtapelwandj langs de Keutelbaek bekans vaerdig waar. Vraog mich waal aaf, veur wie lang? 😉 Ouch ’t paad euver de baek, dat door de raege kepot waar gegange, is goud gerepareierd. Ich haop allein dat die felwitte kleur vlot dónkerder wurt. ’t Oug mót jao ouch get höbbe.

Lènks en rechs zoute en louge gezinne op ein dèkke lekker in ’t zunke en de kènjer sjpeelde mit de bal of zoute op de sjókkel. Deig mich dènke aan mien eige jeug; doe gónge veer mit de bal, ein dèkke en ein flesjke limmenaad van de Molenbron vanoet Euverhaove nao ’t graasveldj bie de sjpaorbrök richting de Nuusjtadt. Behawve ‘foeballe’ gónge veer ouch de nummerplate van de wenige wages die langskoume opsjrieve. Nostalgie.        

In ’t park ware ouch get sjoolklasse ‘oetgelaote’. Dao koum ich ouch ein awd-collega taege. Wie zie bie mich koum sjtaon vroug ein van de kènjer häör: ‘Juf, wae is dae meneer?’ Zie zag dat ich eine awd-collega waar. De volgende vraog waar: ‘Juf, waat is collega?’ Dat ‘awd’ waar waal dudelik, dènk ich!  Wie ich vroug of ze van de sjool van Leijebrouk ware (mien awd sjeulke, wo ich 40 jaor höb gewirk) keke ze mich aan wie eine sjtóptegel. De juf korrigeierde mich metein mit ein pitsjuigske:’De sjool heisj noe Carré!’ Ich höb mer neit doorgevraog, ich geneit noe van mien pensjoon, mer basissjool Leijebrouk vènj ich toch sjoner .         

Wie ich ein paar daag later wiejer góng mit dit sjtökske, waar ’t waer fórsj ómgesjlage. ’t Leek waal weier herfs. Eine jas kawwer. Toch mer ós daagliks rundje gewanjeld en gekeke en geloesterd nao de vleigende gawze. Waat kènne die ein laweit make! Thoes ein tas kaffe gedrónke óm op tempratuur te kómme en wiejer gegange mit dit sjriefsel. Bie ’t zuike, nao wat weit ich noe al neit mee,  veil mien oug op de tips euver de sjriefwies van ’t Zittesj veur de wageboewesj en anger vastelaovesvierdesj. Daonaeve loug ouch ’t pregram-buikske van de grote optochvan Zitterd. Ich haw dat oetgeprint óm te laeze tiedes de läöker die, volges traditie, in d’n optoch valle. ’t Is mer goud dat dit neit es buikske is oetgegaeve, zoväöl faeler sjtónge dao in! Sjameswaerd! Tja, einmaol sjoolmeister blif sjoolmeister …  Ich wunsj uch alvas eine sjone St. Joepmert.                                                                                                                       

Pès de volgende van KUL pès KULTUUR,  johnhertogh@gmail.com

 

=================================================================================================

VAN KUL PÈS KULTUUR, EIN SJTÖKSKE ZITTESJ VAN MICH VEUR UCH.

  jaorgank 10 nr. 3 * 19-2-2025  *      ©johnhertogh

===================================================  

Euver de nónnevot.

Dao bèn ich toch waal aeve van gesjrókke: de Zittesje nónnevot is gesjtórve! Teminste dat heurde ich in de twelfde aaflevering van de Sjerp en Ruig vastelaovespodcast van Peet van Erp en Paul Ruigt op Radio Nónnevot. Ze vrouge zich aaf wo ’t nog eine richtige Zittesje bekker geef dae zelf zien nónnevotte bak volges awd recep en ouch wit wie de nónnevot gesjtrik mót waere!

Mesjiens dat ’t tied wurt dat dat vastelaovesgebak ein BGA produk wurt, ein uniek produk mit “besjermde geografische aanduiding”, sjus wie de Lim-burgse vlaai dat noe is. Dat BGA gedouns zal sowieso minstens nog zeve jaor doere volges bekker Marcel Roubroeks oet Euverhaove. Dae waar ouch gas in de ’studio’, same mit Janneke Philippi, ein kaokbouk sjriefster. ‘t Duo P&P (Peet en Paul) haw ’t euver de sjmaak en vórm en wie me aan de naam nónnevot is gekómme. Ze sjprouke  d’r euver dat de naam kump van óf van ’t gebeks dat luuj krege die kleier (vodde) nao de nónne brachte óf de sjtrik die de nónne vruiger achter op hun habijt hawwe. Dat zouw kènne want in sommige Limburgse plaatsje nuimp me ein nónnevot ‘ne sjtrik. Wiejer woort nog gesjpraoke euver eine knoup of mee knuip in de nónnevot. In ’t RegioArchief van de gemeinde vónj ich ‘n sjoon verhaol euver de vórm van de nónnevot op de scepter van de prins: dae haet ein tiedje twee krölle ge-had! P. Schelberg haet ’t in zien Zittesj woordebouk d’r euver dat nón ein zeug is, mit rónj en vètte batse en dat de naam nónnevot daovan zo kènne kómme. Dr. F. Debrabandere sjrif in ’t Limburgs Etymologisch woordebouk dat nónnevot kump van nónnefort. Fort beteikent hie sjeet. In ’t West-vlaams wurt ’t vastelaovesgebak ouch nunnesjete of nunneschitje genuimp! Ich vónj ouch ein sjoon ómsjrieving veur sjeet: boekwèndj. Waat me van dae vastelaovespodcast neit alles kènt lere! ’t Doert nog effe mer ich wunsj uch alvas ‘ne sjone Kènjeroptoch en eine zelige Vastelaovend! En laot uch de nónne-votte sjmake… zo lang ’t nog kènt. NB. Ich zoug dat vlak bie de Mert eine nuje bekker is gekómme en jao, dae haet ouch nónnevotte! Ich gaon pruive.

                                                

Pès de volgende van KUL pès KULTUUR,   johnhertogh@gmail.com

 

 

===================================================================================================

Van KUL pès KULTUUR, ein sjtökske Zittesj van mich veur uch.

  jaorgank 10 nr. 2 * 1-2-2025  *      ✍ ©johnhertogh

===================================================  

“Ich haop neit dat geer kreuspelik (pritsj) zeet gewore van dit sjtökske!” Zo sjloot ich mien veurige sjriefsel aaf, zónger dat ich doorhaw dat sommige luuj de beteikenis van dees Zittesje weurd (nog) neit kènne. In ’t Holles zouw me zègke: korzelig of lich geraak.

Mörge is ’t Leichdaag*, oftewaal Maria Lichtmis; Maria-Lichtmis wurt gevierd op twee februari, dat is veertig daag nao de Krismes. ’t Is ’t lètste christelik fees dat verbandj hiltj mit Krismes. En de daag zeen aan ’t lenge: Es de daag gaon lenge, beginne ze ouch te sjtrenge is ein awd Zittesj gezègkde, sjus wie  Es Leichdaag de zón oppen tore (of d’n altaor) sjient, sjeper (herder) bewaar dien oorte. Oorsjprunkelik ’n waarsjuwing aan de sjeper, óm, es op daen daag de zón sjeen, sjpaarzaam te zeen mit de res van ’t wèntjer-vouer veur de sjäöp, want dan zouwe nog väöl kaw daag kómme! Oorte zeen reste. Ouch woorte op Leichdaag de door de luuj  mitgebrachte kaerse in de kirk gewied. Óm hoes en haof veur ‘ne bliksem-insjlaag te beware, woorte dees kaerse aangesjtaoke. ’t Verbrenne van de kroetwösj waar op väöl plaatsje verbaoje vanwaege brandjgevaor. In Broukzitterd, Leiebrouk, Ophaove, Euverhaove en Sjtadbrouk ver-brendde me daoróm ein klein sjtökske van de kroetwösj in de sjtaokplaatsj of kachel. De bienaam sjprókkelmaondj haet niks te make mit ‘t werkwoord sjprókkele. Dat is aaf-geleid van ‘t Oudnederlandse sporkelen, dat sjprènge beteikent. Dit vanwaege ’t óm de veier jaor versjprènge van einen daag. ’t Is ouch de maondj wo-in behawve vaste-laovesprinse- en prinsesse waere geïnsjtalleierd. De sjterrebeelde in deze maondj zeen de crea-tieve Waterman en de fantasierieke Vösje. Teminste dat zègke de horoscope. Maar ouch dao waog ich mich neit aan! Dat vènj ich sjus zo deizig of dampetig es ’t waer van de lèste daag. Dat waar toch puime = dat waar niks waerd. Puime is ouch de verzameling van kaoresjtóppele, sjtrónke, aerpelskroed en anger ónkroed, dat same verbrend woort. Of ’t ouch get te make haw mit de druim van Jozef Puime ? (awd Zittesj vastelaovesleidje). Wae hulp mich oet de brandj? Euver brandj gesjpraoke: Hae is goud óm brandj te roupe beteikent hae zèngk valsj of haet ein hel sjtöm. Dan kèns te baeter neit bie de zank gaon! Bie brandj heurt ouch brenne, borre of fikke. En is de Brandjssjtraot in Zitterd vernuimp nao de grote brandj van 1677? Dat zuike veer ouch op. Höb geer ‘m al gezeen: de nuuj brandjwaerkazerne oppe Broukzitterderwaeg? Zit waal väöl hout aan, of liek dat mer zo? Brandj - hout?

Pès de volgende van KUL pès KULTUUR, reacties: johnhertogh@gmail.com

* Goud gezeen: Ei gedeilte van deze teks sjteit ouch in miene rubriek Ós Modesjtaal in de VIA van de Limburger van gounsdig 5 fibb.2025.

===============================================================================================

Van KUL pès KULTUUR, ein sjtökske Zittesj van mich veur uch.

  jaorgank 10 nr. 1 * 11-1-2025  *      ✍ ©johnhertogh

 

Jao, geer laes ’t goud. De teende jaorgank alweier van dit (ón-)reigelmaotig versjie-nend sjtökske Zittesj van mich veur uch. Waal in ein anger lettertiep en mit eine angere kop d’r baove. Me zaet dat ich oppe foto kontent kiek en dat bèn ich ouch, meistes teminste. Ich zal in jeder geval perbeiere óm zo positief muigelik te blieve sjrieve dit jaor. ’t Eesjte sjtök van miene maonjelikse rubriek Ós Modesjtaal haet dees waek ouch al in de VIA van De Limburger gesjtange. Leesvouwer zat dus.

De krisboum en krissjtal zeen intösje opgeruump. De vakantie is veurbie en ‘t ‘geweune’ laeve geit door. Väöl veurnummesj höb ich neit gemaak en achteroet kieke doon ich neit gaer, want de kans óm te sjtrukele wil ich zo klein muigelik make.

Op nao de vastelaovend. Op nao de zölder, dae lik naeve de krissjpulle alle vaste-laoveskraom. Kleier, posters, slingesj, confetti, kammezäölkes, jes, huidjes, zelfs aw munte en bónne! Sjoon herinneringe, van mit ’t ganse gezin mitloupe in d’n optoch van Houtem pès door raege en sjnee mit fanfaar St.Jan op de vastelaoveszóndig in Zitterd. Op de zölder vónj ich ouch alle prechtige Greutsje Pinne trök, sjoon naevenein op mien favoriete huitje gesjtaoke. Euveriges jaomer dat Marc daomit gesjtop is, neit dan? Wie ich bie ’t Kallebeske vroug nao de pin van de Sjpasvogel, waar dae nog neit geleverd. Woróm?? Laote veer ’t op ein kènjerkrankheid hawte. Mer ein dènk is zeker: De veugel op de greutsje pinne ware en zeen sowieso uniek en neit te euver-treffe, dènk ich. Mer veurdat ich doorsjrief euver de (Vastelaovend) kultuur eesj nog get anger zake:

Op miene zölder zoug ich ouch ein buikske oet 1974 ligke mit sjoon (aw) Limburgse we  urd die gebroek woorte in eine ‘dialekkwis’ georganiseierd door de R.O.Z. (Regionale Omroep Zuid) en Veldeke. Ich kèn ’t neit laote óm die veur uch op te sjrieve. Hie kómme d’r ein sjtèl: ‘ne pinteneuker (in ‘t Zittesj pintenäökert) is emes dae nej (gierig) is. Paul Prikken haet ’t euver eine krietsjieter of knaokepeer. Waat jesjeer is wit geer natuurlik (gereidsjap) en waat zou dan in Kirchrao naats-jesjier zeen? In ’t Holles zègke ze po, hie zaet me pispot (-pötje). Nog ein woord oet die sjtreek: Herre-jodswinkmècher, dat is namelik eine organis. Sjoon hè. Es de hóndj kump baedele veur aete is dat eine grantjerd. Eine gaodsklöppel haet niks mit God te make, mer is eine sjtómmerik of ‘ne ónhenjige. Ein sjtriekreur is ein aafsjoemletje veur ’t beier   . Pès zo wied get (aw) Limburgse weurd. Ich haop neit dat geer kreuspelik (pritsj) zeet gewore van dit sjtökske!

Pès de volgende van KUL pès KULTUUR, reacties: johnhertogh@gmail.com